محجورين و حق شفعه

حق شفعه از دسته حقوق استثنائی و ویژه ای است كه به حكم شارع مقدس برای شریك مال مشاع، در صورت فروش سهم شریك دیگر پیش بینی شده است. در این مقاله كه به روش كتابخانه ای انجام پذیرفته ؛ این حق در ارتباط با محجورین ( صغیر - غیر رشید - مجنون ) بررسی خواهد شد. برخورداری این اشخاص از حق شفعه و نیز نحوه اعمال این حق یا همان اخذ شفعه در فقه و حقوق با چالش بسیار مواجه بوده است. اهلیت نداشتن شفیع مانع از ایجاد حق شفعه به سود او نیست مگر اینكه باعث حرمان از تملك باشد. در مرحله اخذ به شفعه و اعمال حق، شفیع باید اهلیت داشته باشد آنگونه كه داشتن اهلیت شرط همه اعمال حقوقی است. صغیر ممیز و سفیه توان شناخت و درك مفهوم شفعه را داشته و می توانند اخذ به شفعه كنند. صغیر غیر ممیز، دیوانه دائمی و ادواری توان شناخت و درك مفهوم اخذ به شفعه را ندارند و نمی توانند انشاء تملك نمایند. نمایندگان قانونی محجورین ( هر دو گروه ) مانند ولی، وصی و قیم باید به محض آگاهی از بیع بیدرنگ حق شفعه را اجرا كنند. در هر حال رعایت مصلحت محجور شرط اساسی اقدام از جانب آنها می باشد. در خصوص آثار درنگ و اهمال ولی، وصی و قیم عمده نظرات در دو گروه جای می گیرد : 1- اهمال ایشان حق شفعه محجور را ساقط نمی كند. تصرف ولی، وصی و قیم در صورتی درست است كه برای جلب مصلحت یا دفع مفسده از محجور باشد. در حالیكه ترك شفعه ( اهمال و مسكوت گذاردن حق ) و اسقاط صریح شفعه، اقدامی است كه به ظاهر خلاف مصلحت مولی علیه 2- اهمال ایشان حق شفعه محجور را ساقط می كند. زیرا ایشان نمایندگان محجور بوده و همانگونه كه می توانند اخذ به شفعه كنند یا به صراحت حق را اسقاط كنند، می توانند با ترك شفعه ( مسكوت گذاردن ) به طور ضمنی از اجرای حق بگذرند.