نشراكاذيب در قوانين جمهوري اسلامي ايران؛ تحول در رويكرها و مصاديق

حیات انسانی با دو بعد مادی و معنوی، موهبتی الهی است كه تعرض به هر یك از این ابعاد وجودی، بی هیچ عذر قانونی، جرم است و قابل مجازات. جرایم متعددی حریم مادی و معنوی حیات انسانی را نقض می كند كه نشر ا كاذیب یكی از آنهاست. انتشار و اشاعه با سوء نیت اخبار دروغین و وقایع خلاف واقع، با تعرض به حیات معنوی اشخاص در سطحی گسترده، صدماتی را به همراه دارد كه گاه چبران آن براحتی امكان پذیر نیست. یكی از اتهامات انتسابی شایع به ویژه به اصحاب رسانه و گاه فعالان سیاسی ایران، ارتكاب «نشر اكاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی» موضوع ماده 698 قانون مجازات اسلامی است ولی رویه قضایی در انطباق مصادیق آن با این ماده، رویكردهای مختلفی را اتخاذ كرده، به نحوی كه در برخی از احكام صادره، عبارت «تشویش اذهان عمومی» در كنار «نشر اكاذیب» به عنوان یك جرم مستقل ذكر شده، در حالی كه با مراجعه به قوانین جزایی، جرمی تحت این عنوان دیده نمی شود. و تشویش اذهان عمومی بخشی از عنصر روانی، یعنی «سوء نیت خاص» لازم برای تحقق این جرم است. لذا با توجه به اینكه برخی وكلا و قضات، در تشخیص مصادیق نشر اكاذیب دچار اختلاف بوده و برداشت های متفاوتی ارائه می كنند، موضوع مقاله حاضر، تبیین ماهیت این جرم و تحولات آن در قوانین جزایی ایران تاكنون، همچنین بررسی مفهوم تشویش اذهان عمومی، ضمانت اجرای قانونی و قابلیت گذشت آن می باشد.