تبيين ايثار و شهادت در رويكردهاي روان شناسي

اگرچه ایثار و شهادت قرن ها مطرح بوده، اما به تازگی بررسی عوامل همبسته و علل روانی آن، هدف تعداد زیادي از موشكافی هاي علمی قرار گرفته است. با توجه به روند تاریخی روان شناسی متناسب با روح زمان حاكم بر آمریكا و غرب برخی موضوعات بیشتر و برخی كمتر مورد توجه روان شناسان واقع شده است. در یك نگاه مادي و اومانیستی به انسان و بدون توجه به تفاوت هاي فرهنگی كمتر می توان از موضوعی به نام ایثار و شهادت صحبت كرد. در این مقاله ضمن تبیین ایثار و شهادت در رویكردهاي تكاملی، رفتاري، روان پویشی، اجتماعی و فرهنگی نقاط ضعف هر كدام از این رویكردها مطرح می شود. بر طبق رویكرد روان پویشی نقش عوامل ناخودآگاه، دلبستگی هاي اولیه و دلبستگی به خدا در فداكاري مطرح می شود. دیدگاه رفتاري بر نقش پاداش ها و الگوگیري تأكید می كند. شناخت گرایان باور و اعتقادات فرد را در اقدامات ایثارگرانه مهم می دانند.بر اساس قاعدة هامیلتون كه مبتنی بر دیدگاه تكاملی است، فایدة یك عمل باید چهار برابر هزینۀ آن باشد تا یك عمل نوع دوستانه رخ دهد. بنابراین، ما ابتدا براي خودمان دست به فداكاري می زنیم، بعد براي فرزندان و اعضاي نزدیك خانواده، و بعد از آنها براي خویشاوندان دورمان. رویكرد اجتماعی و فرهنگی رفتار ایثارگرانه را بر اساس تجربه هاي اجتماعی و فرهنگی توضیح می دهد. به طوري كه هر كدام از ما محصول روابط اجتماعی و فرهنگی فراوانی هستیم كه در طول زمان داشته ایم و داریم. روان شناسی بدون فرهنگ معنی ندارد. بخش عظیمی از فرهنگ را دین تشكیل می دهد. ایثار در دین مقدس اسلام از جایگاه یگانه و بی همتایی برخوردار است. مطالعه شهادت بدون در نظر گرفتن رابطه انسان با خدا ممكن نیست.