معرفت چون مبناي نظري انگاره پيشرفت اسلامي-ايراني

روند تاریخ روند پیشرفت است، اگر چه روزگاری بسیار كند بود و چون یك مسأله مطرح نبود و امروز بسیار شتاب یافته و هدایت آن یك مسأله شده است. ولی روند پیشرفت هر آیینه مبنایی نظری دارد. مبنای نظری این روند تا پیش از آغاز مدرنیزاسیون در جهان در غایت حكمت به آگاهی رسیده الهی (معرفت) بود، زیرا جامعه هر آیینه دینی بود و سكولاریسم نیز نه كالبدی نظری_استدلالی یافته بود و نه به صورت مبنای نظری نظام جامعه در آمده بود. ولی با آغاز روند مدرنیزاسیون عقل ابزاری معطوف به شهوات (ضد معرفت) جای معرفت را چون مبنای نظری روند پیشرفت گرفت و صورتی از پیشرفت آغاز شد كه آن را توسعه می­نامیم؛ و جهان كنونی محصول این روند است. اصلاح جهان كنونی و سمت و سوی پیشرفت آن را باید از احیای مبنای معرفتی حركت تاریخ و پرمایه كردن آن، تا آنجا كه بتواند همه علوم در دسترس را در خود جای داد و در نتیجه بتواند مبانی نظری توسعه را نقد كند، جهان حاصل از این روند را تغییر دهد، و روند پیشرفت را با شتاب، توش و توان، و پشتوانه علمی كنونی اش هدایت كند، آغاز كرد. جستجو در پی مفاهیم بنیادینی برای انگاره اسلامی ایرانی پیشرفت در كالبد مباحث اقتصادی، سیاسی، فرهنگی... پیش از جستجو در پی مبانی معرفتی آن و پرمایه كردن این مبانی با علوم دردسترس كنونی، كاری بیهوده است، زیرا هم اقتصاد و هم سیاست... و هم روند پیشرفت در آنها مبانی نظری خود را دارند و اگر ما بدون احیای مبانی معرفتی اقتصاد و سیاست و ... و روند پیشرفت در آنها، در این زمینه ها كنكاش كنیم، در نبود مبانی معرفتی بایسته، به ناگزیر به دام همان ضد معرفت می­افتیم.