تحليل انديشه دكتر صادق زيباكلام در باب توسعه با تمركز بر نقد و بررسي كتاب «ما چگونه ما شديم»

مطالعه متون مرتبط با توسعه و مباحث مختلف آن و نیز بررسی، تحلیل و تعمق در اندیشه اندیشمندان و صاحب‌نظران حوزه توسعه موید این نكته است كه نه تنها اتفاق نظر محكم و جامعی پیرامون وجود ارتباط و وابستگی میان پیشرفت كشورهای توسعه یافته با توسعه نیافتگی كشورهای عقب‌مانده وجود ندارد بلكه نظریه‌های مغایر متعددی در این زمینه به چشم می‌خورد. در این میان با وجود تلاش ارزشمند اساتید و نظریه‌پردازان، اكثر كتاب‌ها، مقاله‌ها و سخنرانی‌های متعددی كه در حوزه توسعه در دسترس است بیش از آنكه موفق شده باشند در سطح عمیق، به شناسایی نارسایی‌های ریشه‌ای موانع توسعه در كشور بپردازد در تحلیل لایه لایه علت‌ها در سطح اول و لیتانی متوقف شده و از ورود به لایه‌های پایین‌تر علت یا علل توسعه نیافتگی كشور عاجز مانده است و تنها تعداد بسیار محدودی از قضاوت در سطح اول عبور كرده و سطوح عمیق‌تر را مورد بررسی قرار داده‌اند. به دلیل پیش گفته و از میان نظریه‌پردازانی كه راجع به مبحث با اهمیت توسعه، دیدگاههای مربوط را ارائه كرده‌اند دكتر صادق زیباكلام و یكی از آثار ایشان یعنی كتاب «ما چگونه ما شدیم» انتخاب شد این بود كه، كتاب مذكور یكی از معدود آثاری است كه در قضاوت راجع به توسعه نیافتگی كشور وارد لایه‌های زیرین كوه یخ شناور در آب شده و به دور از ملاحظه‌های مرسوم و دست و پاگیر به پاره‌ای از دلایل ریشه‌ای اشاره كرده است. هرچند ابهام‌ها، سوال‌ها و نقدهای بسیاری بر دیدگاه منعكس شده در كتاب مذكور وجود دارد كه در ادامه به صراحت به آنها اشاره خواهد شد. همچنین صرف نظر از نقد صریحی كه خواهد آمد باید به این نكته توجه شود كه نقد سیاه و سفید و تفكر فازی همراه با تعصب نه تنها برای دستیابی به اتفاق نظر مفید نیست بلكه موجب می‌شود نقاط قوت و نكات مفیدی كه در دیدگاه ارایه شده وجود دارد، در سایه نقاط ضعف موجود، نادیده گرفته شود. در این تحلیل تلاش می‌شود علاوه بر مقایسه دیدگاه دكتر زیباكلام و سایر نظریه پردازانی چون دكتر حسین عظیمی و دكتر محمود سریع القلم، انتقادها و اظهارنظرهای تنی چند از دیگر اساتید محترم و پاسخ‌های ارایه شده توسط مولف كتاب «ماچگونه ماشدیم» در ارتباط با آنها نیز جمع‌بندی و مورد توجه قرار گیرد. در این راستا علاوه بر آنكه به نقاط ضعف و قوت دیدگاه دكتر زیباكلام و محتویات كتاب مذكور توامان اشاره خواهد شد بعضاً نقد منتقدان محترم نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.