چگونگي تئوريزه‌شدن الگوي توسعه غربي و كيفيت تئوريزه‌شدن الگوي پيشرفت اسلامي در دوران‌گذار

تحوّل در ساختارهاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي براي ايجاد تمدن مدرن را فرآيند «توسعه» مي‏داند؛ اما «پيشرفت در منطق اسلام، متفاوت است با توسعه در منطق تمدن مادى غرب. آنها با يك جهت -جهت مادى- به توسعه نگاه مي‌كنند. اما در منطق اسلامى، پيشرفت ابعاد جامعي دارد: پيشرفت در علم، پيشرفت در اخلاق، پيشرفت در عدالت، پيشرفت در رفاه عمومى، پيشرفت در اقتصاد، پيشرفت در عزت و اعتبار بين‌المللى، پيشرفت در استقلال سياسى، پيشرفت در عبوديت و تقرب به خداى متعال». (بیانات مقام ‌معظم ‌رهبري 19/7/1391). براين اساس، پژوهش حاضر براي تحليل سازگاری مدل‌های رايج توسعه غربي با مبانی اسلامی و ويژگي‌های جامعه ايران، ابتدا به تبيين نظريِ «نظام مفاهيم، ساختارها و محصولاتِ» مدل‌هاي رايج توسعه‌ غربي و ارزش‏هاي مادي برخاسته از فرهنگ آن پرداخته و سپس براي حركت به سمت مدل مطلوب اسلامي‌ايراني به طراحي چارچوب نظري براي الگوي پيشرفت اسلامي در «دوران‌گذار» مي‌پردازد. به‌عبارت بهتر، با شناخت دقيق و قاعده‌مند از چارچوب مدل‌هاي رايج دنيا و تأثيرگذاري آن در وضع موجود كشور ايران، به ترسيم الگوي گذار براي تغيير جهت در شاخصه‌هاي كمّي و كيفي آن مدل‌ها مي‌پردازد. البته اين الگو، مدلِ شيب براي دوران گذار است تا بتوان در آينده با الگوي مطلوبِ پيشرفت اسلامي به سمت تحقق تمدن نوين اسلامي حركت كرد. بايد توجه داشت كه به صورت منطقي، هر الگويِ گذار بدون طراحي الگويِ مطلوب امكان‌پذير نيست؛ لذا الگوي پيشنهاديِ دوران‌گذار در اين مقاله براساس الگوي مطلوب پيشرفت اسلامي طراحي شده است