بررسي اثرات متقابل تغيير پوشش اراضي و تغيير اقليم بر جريان رودخانه ميناب

بررسی جامع حوزه آبخیز یك راه حل اساسی برای مدیریت اكوسیستم است. كه منجر به مدیریت و حفاظت بهتر منابع طبیعی خواهد شد. عوامل مختلفی از جمله كاربری اراضی بر روی چرخه طبیعی آب در اكو سیستم تاثیر می گذارد. برای بررسی تاتیر آنها بر روی چرخه آب در اكو سیستم روشهای مختلفی از جمله استفاده از آبخیز های زوجی و مدلهای ریاضی ارائه گردیده است. در این مطالعه تغییرات واقعی رژیم هیدرولوژیك یك حوزه با استفاده از آمار و اطلاعات هواشناسی و سیلاب مورد بررسی قرار گرفته و با مشخص كردن تغییرات كاربری اراضی حوزه از گذشته تا كنون ارتباط آنها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز میناب در جنوب ایران و شرق استان هرمزگان می باشد. كه دارای داده های طولانی مدت بارندگی و رواناب و كاربری اراضی است. بررسی رژیم هیدرولوژیك حوزه در دوره های تر سالی و خشكسالی حاكی از و جود تغییرات در جریان رودخانه و تاثیر عوامل اقلیمی و محیطی بر آن می باشد. بطوریكه مقایسه تداوم جریان رودخانه در دو دوره ترسالی ( 1991 میلادی ) علیرغم یكسان بودن میزان بارش در دو دوره مذكور به شدت از میزان دبی - 1975-1983 و 2000 های متوسط و آب پایه رودخانه كاهش یافته است و جریان رودخانه از حالت نیمه دائمی به فصلی تغییر یافته است. همچنین مقایسه نقشه های كاربری اراضی حوزه از 25 سال گذشته نشان می دهد كه سطح اراضی مرتعی (مرتع خوب و متوسط) و بیشه زار های جنگلی از 45 درصد سطح حوزه در سال 1975 به 8 درصد در سال 2002 كاهش یافته است. لذا تخریب پوشش طبیعی و تغییر كاربری اراضی در قسمتهای مختلف حوزه بخصوص اراضی مرتعی و بیشه زار های جنگلی و توسعه اراضی كشاورزی و مسكونی میزان نگهداشت اولیه كاهش یافته است. به همین دلیل جریانات سطحی افزایش یافته و امكان ذخیره آنها در داخل سفره و تقویت آب پایه رودخانه كاهش یافته است و بیشتر بصورت سیلابهای مخرب و بیشتر در فصل بارندگی از حوزه خارج می گردد . بالطبع با كاهش ذخیره حوزه از تداوم جریان رودخانه و آب پایه رودخانه در فصل غیر بارندگی به شدت كاهش یافته است.می توان نتیجه گیری كرد كه تغییرات اقلیمی و كاربری اراضی مهمترین فاكتور های تغییر در جریان رودخانه هستند. لذا نقش كاربری اراضی بویژه پوشش طبیعی مراتع و بیشه زار ها ( مدیریت منابع طبیعی) در تداوم جریان رودخانه در ماههای خشك سال و دوره های خشكسالی نمایان می نماید.

This is illustrated by frequent occurrences of severe droughts and floods. The challenge is to determine whether these hydrological hazards and disasters are the result of climatologic variability or of man-induced changes. This study provides an alternative approach to assess the actual changes in hydrologic response of a watershed in an arid tropical region to land use transformations made in the past 25 years. The approach combines remotely sensed image data from satellites with in-situ hydrological observations from the Minab catchment (ca. 1,106 ha). Results of long-term analysis of historical time series on rainfall, land use and stream flow are integrated at the landscape level, to identify appropriate options for land and water management. In 1976, about 45 percent of the watershed area was covered by rangeland and natural forest. Due to continued overgrazing, rangeland cover decreased to 8 percent in 2002. Three main land use classes have replaced these fertile rangelands. These are: poor natural cover, agricultural area and residential area. The destruction of natural vegetation resulted in a decrease of the annual total water yield by 3,4 mm, with a decrease in the base flow during the low-flow period (May-November) and an increase in the storm runoff during the high-flow period (December to April). It can be concluded that climatic variability and land use change are the most important factors affecting the (changes in the) hydrologic regime of the Minab catchment. An active management strategy aimed at the conservation and regeneration of the natural vegetation is recommended, in order to improve the distribution of water throughout the entire Minab catchment, during both dry and wet periods.