ژئوشيمي زيست محيطي دشت مايان (جنوب غرب تبريز)

منطقه مورد مطالعه بخشی از دشت مایان به وسعت ۱۵۳ كیلومتر مربع در استان آذربایجان شرقی و در 15 كیلو متری جنوب غربی شهر تبریز واقع شده است. بر اساس آمار دوره ۲۲ ساله 1385-1364 متوسط دمای سالانه دشت 13/6 درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی سالیانه منطقه 249/78 میلی متر در سال است. در محدوده مورد مطالعه، رخنمون سنگی وجود ندارد و تنها واحد های كواترنر رخنمون دارند كه شامل واحد های تراس های جوان آبرفتی، پهنه های نمك و آبرفتهای جوان بستر رودخانه اصلی آجی چای است. در این مطالعه تعداد ۶۰ نمونه خاك و تعداد ۵۵ نمونه آب از آب رودخانه آجی چای، آب های زیر زمینی و فاضلاب خروجی شهرك چرمشهر برداشت و به روش های ICP-OES, AAS مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. پس از انجام پردازش و تحلیل آماری، نمودار تغییرات فلزات سنگین برای آب و نقشه های توزیع ژئوشیمیایی برای خاك رسم شد. پس از بررسی و تعیین حدود مجاز فلزات سنگین در آب و خاك ناطق با غلظت های بالاتر از حد مجاز مشخص شد همچنین نتایج به دست آمده از این مرحله، با انواع كاربری اراضی و سایر اطلاعات جمع آوری شده برای دشت مقایسه شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد تخلیه فاضلاب چرمشهر به رودخانه آجی چای، سبب بالا رفتن غلظت عناصر سنگین از قبیل كرم، مس و روی در آب رود خانه آجی چای شده است. برداشت بی رویه كشاورزان منطقه، از آب آلوده رودخانه آجی چای در فصول كم آبی از طریق پمپاژ و نیز در برخی مناطق از طریق نهر های انحرافی برای آبیاری، سبب بالا رفتن غلظت عناصر سنگین مثل كرم، مس و روی در خاك شده و باعث تغییر كیفیت آن شده است. سفره آزاد بالایی دشت مایان، به علت تغذیه از آب رودخانه آجی چای، شور و غلظت عناصر فلزسنگین از قبیل كرم در آن بالا رفته و آلوده شده است. این در حالی است كه سفره های میانی و زیرین به دلیل عدم تغذیه از آب رودخانه آجی چای، دارای كیفیت آب بهتری هستند. با بررسی صحرایی محصولات زراعی از قبیل یونجه و ذرت مشخص شد بالا بودن فلزات سنگین خاك سبب تغییر كیفیت و كاهش وزن اندام خشك هوایی این محصولات و برخی اختلالات در آنها شده است.