گياهان دست ورزي شده ژنتيكي، زيست فناوري و حقوق مالكيت آنها

امروزه در سراسر جهان تحقيقات فراواني در بيوتكنولوژي كشاوزي و مهندسي ژنتيك گياهان زراعي در دست انجام است با اين اميد كه نتايج حاصله توليد و كيفيت محصولات كشاورزي را افزايش دهد. به موازات اين تحقيقات، حقوق مالكيت هوشي (Intellectual property, IP) وحقوق مالكيت شيئي (Tangible property, TP) نيز شكل گرفته اند. بسياري از فراورده هاي بيوتكنولوژي و مهندسي ژنتيك داراي حقوق حفاظت شده IP/TP هستند. لذا درك عميق اين حقوق، براي دانشمندان دست اندر كار تحقيق و توسعه امري اجتناب ناپذير است. اما برخي محققان دركشورهاي صنعتي و بسياري از پژوهشگران كشورهاي در حال توسعه از ماهيت حقوق IP/TP متعلق به اجزايي كه درآزمايشات خود از انها استفاده مي كنند مطلق نمي باشند. براي يافتن اين حقوق ، يك محصول بيوتك بايد به اجزاي تشكيل دهنده آن تجزيه گردد. انجام اين مرحله براي آزادسازي محصول توليد شده و اخذ مجوز لازم جهت استفاده اقتصادي محصول امري ضروري است. خصوصا هنگام واردات يك محصول از كشورهاي ديگر دقت خاص در شناسايي حقوق مالكيت متعلقه بسيار ضروري است و گرنه علي رغم زحمت فراوان در تحقيق و توسعه، آزاد سازي محصول بدست آمده بامشكلات حقوقي مواجه خواهد شد. در اين مقاله اهم موارد موضوعه در مديريت حقوق IP/TP گياهان دست ورزي شده ژنتيكي و فراورده هاي بيوتك كشاورزي و مشكلات حقوقي كه مراكز تحقيقاتي هنگام انتقال انها ازكشورهاي صنعتي به كشورهاي در حال توسعه ممكن است با انها برخورد نمايند مورد بررسي قرار گرفته و اهم مواردي كه در ارزيابي ريسك وارد شدن در دعاوي حقوقي بايد مد نظر قرار گيرد شرح داده شده اند. انتقال موفقيت آميز بيوتكنولوژي چيزي است فراتر از انجام تحقيقات، توسعه و اخذ مجوز بلكه مجموعه اي است كامل و تفكيك نشدني كه مي تواند به همكاري طويل المدت جهاني در جهت رشد و توسعه بين المللي بيانجامد.