ايران حلقه گمشده فرايند تاريخي اهلي شدن سيب Malus domestica Borkh در جهان

مقدمه: يك مجموعه ژنتيكي پيچيده اي است (Malus x domestica Borkh.) سيب تحت كشت امروزي با نام علمي را در بر مي گيرد. پژوهشگران در تكامل سيب اهلي گونه هاي (Malus) كه تمام انواع تحت كشت جنس سيب متعددي را دخيل مي دانند، اما مقبول ترين نظريه كه عمدتاً بر پايه مدارك متعدد حاصل از مطالعات مورفولوژيكي از آسياي ميانه را محتمل ترين نامزد براي نياي مادري M. sieversii (Ledeb.) Roem. و مولكولي است، گونه .( سيب اهلي مي داند، اگرچه منازعه در مورد منشاء واقعي سيب اهلي هنوز ادامه دارد (هريس و همكاران، 2002 شايان ذكر است كه كشت و كار سيب در گذشته هاي بسيار دور از آسياي ميانه به سمت غرب حركت كرده و در طول انشعابات مختلف جاده ابريشم گسترش پيدا كرد. به عنوان مثال اعتقاد بر اين است كه كشت و كار سيب قبل از قرن نهم پيش از ميلاد به يونان منتقل شده و بعد از آن توسط رومي ها در سراسر منطقه مديترانه و اروپاي مركزي گسترش پيدا كرد (پونمارنكو، 1987 ). اما سؤال اين است كه سيب چگونه از آسياي ميانه به غرب رسيد؟ واقعيت هايي مثل سابقه تاريخي روشن، نزديكي جغرافيايي ايران به آسياي ميانه به عنوان مهمترين منشاء پيدايش و مركز تنوع مورد اتفاق نظر سيب (شكل 3)، عبور خط اصلي جاده ابريشم از سرزمين ايران و وجود ارتباطات متعدد سياسي، نظامي و اقتصادي بين ايران و شرق و غرب از گذشته هاي بسيار دور، مي تواند بيانگر نقش تعيين كننده و فعال ايران در اهلي شدن، تكامل و نقل و انتقال سيب باشد. بايد متذكر شد كه علي رغم اذعان محققين به نقش ايران در اين فرايند (هريس و همكاران، 2002 ؛ جنيك، 2005 و مادج و همكاران، 2008 ) و وجود مستندات تاريخي و ادبي بسيار كهن دال بر كشت و كار سيب در ايران از گذشته هاي دور، ولي آنچنان كه بايد و شايد نقش ايران به طور جدي مطرح نشده و در هيچ يك از مطالعات متعدد قبلي توسط محققين خارجي از منابع ژنتيكي ايران استفاده نشده است. بنابراين براي روشن شدن نقش سرزمين ايران در اهلي شدن، تكامل و نقل و انتقال سيب، در يك مطالعه جامع روابط ژنتيكي مجموعه اي از ارقام و ژنوتيپ هاي اهلي و وحشي سيب، شامل ارقام و ژنوتيپ هاي بومي ايران، تعدادي از گونه هاي وحشي منتخب و همچنين ارقام و پايه هاي قديمي سيب از نقاط مختلف جهان مورد بررسي قرار گرفت.