دگرديسي شهرهاي جهان اسلام در فرآيند جهاني سازي: مطالعه تطبيقي شهرهاي ايراني-اسلامي و عربي-اسلامي

ساختار و سیمای شهرهای جهان در گذر زمان و در فرآیند جهانی سازی دچار تحولات شگرفی شده اند اما میزان تغییر و تحول در هر شهر به عوامل و مؤلفه های گوناگونی بستگی دارد. در این میان شهرهای ایرانی-اسلامی و عربی- اسلامی طی دهه های اخیر دچار نوعی دگردیسی گردیده اند. امواج مدرنیسم و بازتاب فیزیكی آن در شهرها و سپس جریانات پست مدرنیستی اثرات بسیار مهمی برساخت و بافت و فونكسیون این شهرها به جای گذارده است. به بیانی دیگر مشخصه های مكانی شهرها كه برخاسته از مجموعه عوامل جغرافیایی و فرهنگی و متحول در بستر تاریخ بشمار می روند دچار استحاله شده و اثرات نامیمونی بر روابط و مناسبات شهروندان بجای گذارده است و در نتیجه شهر بی هویت، انسان های بی هویت را در خود جای داده و به این ترتیب معنا و معنویت را از فضای كالبدی شهر به دور ساخته است. این مقاله با رویكردی تطبیقی و به شیوه توصیفی- تحلیلی در پی كشف رمز و راز هویت زدایی از شهرهای جهان اسلام است. شیوه جمع آوری اطلاعات عموما به روش اسنادی (كتابخانه ای) است و تئوری هدایتگر آن مبتنی بر دیالكتیك فضایی و ماتریالیسم فرهنگی می باشد. نتایج این تحقیق حاكی از آن است كه فرآیند جهانی سازی اثرات شگرفی بر كلیه شهرهای جهان برجای می گذارد اما تحولات فیزیكی (كالبدی) و سیمای شهرها و همچنین روابط و مناسبات اجتماعی و اقتصادی در شهرهای ایرانی-اسلامی و عربی-اسلامی به یك میزان نبوده است و زمینه های جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی و سیاسی نقش بسیار مهمی در این ناهمگونی داشته است.