ملاحظاتي در باب نظريه الگوي اسلامي ايراني پيشرفت

در این مقاله سعی شده است تا درباره «امكان» و «ضرورت» وجودی الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت بحث و بررسی شود. همچنین مقاله پاسخی است به اظهارنظر بعضاً افراطی كسانی‌كه می‌گویند پیشرفت، پیشرفت است و اسلامی و ایرانی و نظایر اینها ندارد. همچنین مقاله سعی می‌كند تا رابطه این الگو را با تجدّد، علم و فناوری، سكولاریسم، دین و فرهنگ و سایر مفاهیم و مقولات انسانی تبیین كند. سپس، در بحث دوم، امكان و ضرورت طراحی الگوی بومی (اسلامی ایرانی برای ایران، شینتویی ژاپنی برای ژاپن، مسیحی غربی برای اروپا و امریكا، و غیره) پیشرفت برای هریك از مناطق و كشورهای جهان بحث می‌شود و این‌كه باید برای هر منطقه، كشور، و یا سرزمینی، از میان همه مكاتب و الگوهای رایج پیشرفت، مناسب‌ترین آنها را از نظر ویژگی‌های اقلیمی، تاریخی، فرهنگی، انسانی، اقتصادی و غیره‌ی بومی برگزید. نكته دیگری هم كه در ادامه این بخش از مقاله مطرح می‌شود تبعات منفی رشد و توسعه بی‌قید ‌و ‌بند در غرب در حوزه‌های زیست محیطی، منابع، مصرف‌گرایی افراطی و غیره بوده است كه نهایتاً منجر به تغییر الگوی توسعه نامحدود به «توسعه پایدار» شده است. در بحش سوم مقاله طرح اولیه‌ای از اهداف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چه از بُعد دینی و اسلامی و چه از بُعد غیردینی و دنیوی به‌دست داده شده است، اصول و قواعد و ضوابطی كه مراعات آنها پیشرفت مورد نظر را از حالت یك پیشرفت صرف سكولار و مادی خارجی ساخته و به آن صبغه‌ای انسانی، اخلاقی و معنوی می‌بخشد؛ پیشرفتی توأم با مساوات، عدالت، برابری، رأفت و رحمت؛ پیشرفتی در بردارنده سنت و مدرنیته، مثل ژاپن، و رفاه دنیا و سعادت آخرت. بخش چهارم مقاله به چالش‌های فرا روی الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت خواهد پرداخت. سرانجام این‌كه در بخش پنجم و آخر مقاله نیز به یك جمع‌بندی و نتیجه‌گیری مختصر دست زده می‌شود و چنین عنوان می‌شود كه، چیزی به نام «الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت» می‌توان داشت و درواقع، بخاطر جلوگیری از وقوع مفسده‌های یك پیشرفت بی‌قید و بند و -ازلحاظ معنوی و اخلاقی- لجام گسیخته غربی، باید هم داشت.