معرفي دو نسخه خطي دوره قاجار در باره فرهنگ و ادب آذربايجان

تذكره های محلی (بهجهٔ الشعرا) و (حدیقهٔ الشعرا) از آثار محمدكاظم بن میرزا محمد (متولد ۱۲۹۵) ملقب به اسرارعلیشاه تبریزی از دراویش نعمت اللهی تبریز هستند كه به صورت نسخهٔ خطی در كتابخانهٔ مركزی تبریز (گنجینه / آرشیو حاج حسین نخجوانی) نگهداری می شوند. این دو تذكره كه تاكنون مجال نشر، نقد و تحلیل نیافته اند، در بررسی و شناخت فرهنگ و ادب آذربایجان در دورهٔ قاجار اهمیت فوق العاده ای دارند. مؤلف دراین دو تذكره ترجمهٔ حال و نمونه ای از اشعار تركی طبقهٔ شاعران غیررسمی و نوحه سرای آذربایجان را كه سایر تذكره ها به آن ها نپرداخته اند ، آورده است. الگوی وی در ترتیب این تذكره ها - بی آن كه در دام تقلید گرفتار آید - «یخچالیه » ی میرزامحمد علی مذهب اصفهانی متخلص به بهار بوده است .محمد علی تربیت كه به نسخهٔ مرحوم نخجوانی دسترسی داشته ، اولین كسی است كه از این آثار در تألیف «دانشمندان آذربایجان» به عنوان منبع استفاده كرده است.استاد عباسی اقبال آشتیانی در مجلهٔ «یادگار» شاعران این تذكره ها و اشعار منسوب به آنان را جعلی و ساختگی دانسته است بی آن كه دلیلی بر مدعای خود بیاورد. این تذكره ها ضمن جای گرفتن در حوزهٔ ادبیات انتقادی ، دارای فواید تاریخی ، جغرافیایی ، مردم شناختی و زبان شناختی نیز هستند .