نگاهي انتقادي به جريان (( ارتجاع ادبي )) شعر در دوره ي پهلوي اول

در میان جریان های متداول در دوره ی پهلوی اول ،یعنی مشروطه گرایان مایوس، سنتی پردازان نوگرا ، نوپردازان افراطی و نوگرایان نیمایی، جریان «ارتجاع ادبی» از جریان های برجسته ی منطبق با معبارهای استبدادی این دوره به شمار می رود كه تاكنون كمتر كاویده شده است. براین اساس، یكی از موضوعات مهم در عصر رضاخانی حركت ارتجاعی شعر به سوی سنت های ادبی است. در این عصر، انسداد سیاسی - اجتماعی از یك سو به خاموشی شاعران پرشور مشروطیت و انفعال آنان منجر و از دیگر سو، باعث ظهور جریان های منحط و مرتجع شعری شد. در این دوره، به علت اعمال حاكمیت و نظارت شدید بر مطبوعات، زمینه چندانی برای رشد و بالندگی شعر فراهم نیست و شعر حركت ارتجاعی به سوی سنت دارد. شاعران این جریان، غالباً شاعرانی بودند كه در انجمن هایی ادبی «ایران» و (حكیم نظامی) و نشریات آن روزگار حضور داشتند و به آفاق شعر و بینش هنری نو چندان توجهی نداشتند. همچنین از لحاظ پشتوانه ی علمی، فرهنگی و ادبی چندان غنی نبودند و ذهن، زبان و اندیشه های شاعرانه آنان غالباً پیرو اسلوب و هنجارهای شعر قدیم و مبانی تحول در خور توجهی در شعرشان مشاهده نمی شود. این مقاله می كوشد ضمن برشمردن مفهوم جریان شناسی ادبی كه یكی از ضرورت های پژوهش های علمی در عرصه ی ادبیات معاصر فارسی به شمار می رود به عوامل تاثیرگذار درون متنی و برون متنی در شكل گیری جریان « ارتجاع ادبی» در دوره ی پهلوی اول، ویژگی های این جریان، شاعران برجسته ی آن، درون مایه های شعری، ساختار واژگانی و نحوی زبان این شاعران ، كاربرد صور خیال و تاثیرات احتمالی این شاعران بر روند شعری درپی آن بپردازد.