بررسي و ارزيابي اقتصادي و اجتماعي عمليات سازه اي و بيولوژيك سنتي و نوين حفاظت آب و خاك در استان بوشهر

استان بوشهر با مساحتی در حدود بیست و هشت هزار كیلومتر مربع در جنوب غربی ایران و در سواحل خلیج فارس قرار گرفته است . این استان با حدود 625 كیلومتر طول نوار ساحلی از روزگاران كهن منطقه ای آباد بوده و یكی از مراكز مهم امپراط وری ایلام محسوب می شده است . از هزاره سوم قبل از میلاد و احتمالاً پیش از آن به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی خود، یكی از نقاط ارتباطی تمدن های شرق و غرب دنیای قدیم بوده است و این امر باعث گسترش فن آوری در استفاده از منابع آب و خاك منطقه گردیده است [ 4].این تحقیق با هدف شناسایی، معرفی و ارزیابی روش های سنتی حفاظت آب و خاك و ارزیابی اقتصادی، پذیرش اجتماعی و جلب مشاركت های مردمی در اجرای طرح های حفاظت آب و خاك از طریق كار میدانی و بازدیدهای صحرایی به اجرا درآمد . مسئله اصلی در این طرح تعیین بازده اقتصادی روش های نوین حفاظت خاك و آب در مقایسه با روش های سنتی و مشخص كردن میزان تمایل و علاقه مندی مردم به مشاركت در احداث، نگهداری و بهره برداری از سازه های حفاظت آب و خاك می باشد. در این راستا بعد از تعیین مناطقی كه دارای اقدامات آبخیزداری اعم از سنتی و نوین می باشد جمع آوری آمار مربوط به فعالیت های انجام شده و بررسی آنها در غالب پرسشنامه انجام شد. برای هر نوع سازه حداقل سه نمونه روش تصادفی انتخاب و سپس برای هر نمونه سه پرسشنامه تكمیل گردید و با استفاده از پرسشنامه های تكمیل شده داده های مورد نیاز جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . عمده ترین روش های سنتی حفاظت آب و خاك شناسایی شده در استان شامل تر اس بندی روی دامنه ها، بندسارها، گورابها، ایجاد پوشش گیاهی در اطراف مزارع، احداث استخر آب به جهت جمع آوری آب باران به روش سطوح آبگیر، دیوار ه های حفاظتی سیل، چاه های نفوذ و سدهای اصلاحی می باشد كه عمده ترین این سازه ها به جهت ایجاد محیط مناسبی برای كشاورزی و یا استحصال رواناب سطحی كه اهداف حفاظت آب و خاك را نیز دنبال می كند احداث گردید ه. سازه های نوین احداث شده در استان عبارت از بندهای خشكه چین، گابیون، بند خاكی، سنگی و ملاتی و سدهای بتونی می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد كه استقبال از روش های جدید آبخیزداری در مناطق مختلف متفاوت بوده و با توجه به تاثیرات آنی و دراز مدت آنها، نظر یات كاربران و استقبال آنها در مناطق مختلف متفاوت بوده است . پروژه های جدید آبخیزداری دارای هزینه های مطالعاتی بوده است و در عین حال اكثر كارهای انجام شده فاقد مطالعه جامع آبخیزداری بوده و مطالعات، بعد از اجرای پروژه انجام شده است . با درنظر گرفتن شرایط مشابه اجرای روش های جدید معمولاً هزینه زیادتری برای اجرا نیاز دارند، در صورتی كه دوام آنها نیز با توجه به هزینه نگهداری و مرمت آنها متفاوت خواهد بود. از طرف دیگر طرح هایی كه مورد استقبال مردم واقع شده و با مشاركت آنها انجام شده، خود از آنها حراست می كنند اما طرح هایی كه به منظور حفاظت خاك و آب در یك منطقه بدون مشاركت مردم انجام شده معمولاً كارایی كمتری داشته و دوام آنها نیز محدود خواهد بود و همچنین احداث پروژه های سنتی به دلیل تغییر بافت اجتماعی و تغییر سطح توقع مردم عملاً در مناطق مختلف استان كمرنگ تر از سابق گردیده است و در مقابل انتظارات آنها از آبخیزداری افزایش یافته است.