جاده ابريشم رهگشاي توسعه گردشگري در كشورهاي اسلامي

در اواخر قرن نوزدهم فردیناند فون ریشتوفن ( Ferdinand von Richthofen) جغرافی دان و زمین شناس آلمان (1833-1905) در توصیف جاده هاي بازرگانی میان چین ، آسیاي مركزي و اروپا، براي اولین بار اصطلاح جاده ابریشم را ) بكار برد . از آن پس محققان پی بردند كه این مفهوم ، واقعیت پیچیده اي را در بر می گیرد ؛ این جاده كه از ارتباط شبكه كاملی از جاده ها شكل یافته ، با گذشت قرنها راه خود را در طول اوراسیا ، پی گرفته و تنظیم كننده عملكردهاي متنوع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنري، مذهبی و ... بوده است. اصطلاح جاده ابریشم القاء كننده این مفهوم نیست كه ا بریشم تنها كالاي تجاري در این جاده بوده ، بلكه كالاهایی چون سنگهاي قیمتی ، ادویه، چاي، كاغذ و چینی آلات نیز مورد نظر بوده و ابریشم نقش اساسی پول رایج را ایفا می كرد و از اهمیت افزون تري برخوردار بود و به سبب ویژگی تجملی محض آن، نامش را به مجموعه این جاده ها و راهها داد. شناخت دنیاي پیرامون و رویكرد به علم جغرافیا از موضوعاتی است كه پس از ظهور اسلام ، به واسطه اشارات تاریخی قرآن و پیامبر (ص) به مردم دیگر سرزمینها و سیر آفاق و انفس و نیاز مسلمانان به شناسایی جهان پیرامون و تجارت مورد تاكید قرار گرفت. از سد ه سوم هجري تا حمله مغول در قرن هفتم ، جهانگردان بنامی پا به عرصه وجود نهادند كه با تدوین نوشته هایی به شرح و شناسایی سرزمینهاي واقع در مسیر راههاي بازرگانی از آن میان جاده هاي شرق و غرب جهان كه بعدها به جاده ابریشم شهرت یافت، پرداختند و بدین ترتیب، توسعه بازارهاي مشترك در این مسیر را رونق بخشیدند. گشودن سرزمینهاي نو ، بایستگی استقرار اعراب مسلمان در سرزمینها و از همه مهمتر بایستگی برقراري سامان مالیاتی ، نوین، مستلزم داشتن آگاهی بسنده در ساز و كارهاي اقتصادي اجتماعی باستانی سرزمینهاي گشوده بود . (حلبی ، 1371 ( 361 360 تمایل مسلمانان به شناخت مناطق مختلف نه تنها رهگشاي تبادلات بیشتر تجاري و كسب درآمد از طریق شناسایی محصولات تجاري در مسیر جاده ابریشم بود، بلكه به نوعی اشاعه دین مبین اسلام در نقاط دور افتاده را نیز در پی داشت. كشورهاي اسلامی واقع در مسیر جاده ابریشم ، چهارراه اصلی فرهنگی را بوجود می آورند كه غنی ترین و گسترده ترین میراث بشر در آن قرار دارد . این میراثهاي زنده و تاریخی جاذبه هاي اصلی جهانگردي در منطقه ایجاد كرده است. بازنگري الگوهاي كهن ارتباطی در مسیر راههاي ابریشم و ترمیم با فت تاریخی آن، نه تنها حفظ و نگهداري آن را تضمین می كند بلكه موجب زنده ماندن سنتهاي منطقه و رونق گردشگري می گردد .و مكانهاي مورد نظر در این مسیر ، به عنوان سمبل و نماد معنا و مفهوم می یابد.در این مقاله سعی شده علاوه بر شناسایی توانمندیهاي این جاده مهم تاریخی فرهنگی، راهكارهایی جهت احیاء آن به منظوردستیابی به بازارهاي گردشگري اسلامی ارائه گردد.