نظريه پيشرفت و ارتباط آن با عدالت در الگوي اسلامي ايراني با رويكردي مردم‌شناختي

انسان همواره در انديشه پيشرفت، رفاه و عدالت بوده و براي رسيدن به هر يك از آنها تلاش‌ نموده است. در الگوهاي توسعه نظريه‌هاي مختلفي ارائه شده و هر يك از ابعاد خاصي به مقوله توسعه و پيشرفت نگريسته‌اند. اساساً چنين نگرشي براي همه افراد و در مقاطع مختلف تاريخي امري پسنديده تلقي مي‌شود و پيشرفت همراه با عدالت موضوعي است كه در چرايي آن همه متفق‌القول اند و آن را امري مطلوب تلقي مي‌نمايند. ليكن در چگونگي اجراي برنامه‌هاي پيشرفت و عدالت بحث‌هاي روشي و فلسفي پيش مي‌آيد كه در جوامع مختلف متفاوت بوده و هر يك با پشتوانه معرفت‌شناختي و ايدئولوژيكي، آن را عملياتي كرده‌اند. بنابراين هم انديشمندان غربي و هم متفكران اسلامي در نظريات خود در مورد پيشرفت و عدالت متأثر از مكتب و ايدئولوژي خود هستند. بررسي نظريه‌هاي گوناگون پيشرفت و عدالت حاكي از آن است كه دو نگرش در مورد مفاهيم عدالت و پيشرفت شكل گرفته است. ديدگاهي كه اين دو مفهوم را در تقابل و تعارض با يكديگر فرض مي‌كند و نگرشي كه آن دو را همگرا، مكمل و در عين حال سازگار با يكديگر مي‌داند. هدف اين مقاله طرح مباني نظري، تفكرات غالب و ديدگاه‌هاي مهم انديشمندان اسلامي معاصر در نظريه‌ پيشرفت اسلامي، تبيين رابطه پيشرفت و عدالت مبتني بر ديدگاه‌هاي اسلامي و در نهايت ارائه مدل و الگويي مطلوب مي‌باشد. تحقيق حاضر نشان مي‌دهد كه در نظريه پيشرفت با رويكرد اسلامي، عدالت نه تنها موجب حفظ و بقاي وضعيت پيشرفت بوده و بلكه همواره ساختارهاي گوناگون فرهنگي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي آن را مستحكم و در جهت مثبت تقويت مي‌كند.