Abstract :
VI. yüzyılda yaşamış olan fakat hayatına dair bilgi bulunmayan ve aynı adı taşıyan diğer Bizanslı yazarlardan tamamıyla ayrı tutulması gereken Theophanes Byzantios, Bizans imparatorları II. Justinos (565-578) ve I. Tiberios (578-582) devri hadiselerini (565-581) kaleme almış bir müverrihtir. Eserini on kitapta toplamıştır. Theophanes Byzantios, Roma-Pers savaşlarını yakından takip etmiştir. Nitekim tarihine başlangıç olarak Joannes Comentiolus’un Pers Kralı’na elçi olarak gönderildiği 566 yılını esas almıştır. Bu, I. Justinianos (527-565) ve Pers Kralı I. Hüsrev (531-579) arasında imzalanan barış anlaşmasının bozulduğu tarihtir. Theophanes, İmparator Mavrikios (582-602)’un son yıllarında kaleme aldığı eserini, 572 yılında başlayan ve 591’e kadar devam eden İran savaşının onuncu yılı olaylarıyla bitirmiştir (581). Bir başka deyişle Tiberios’un iktidarının son yılı ile nihayetlenmiştir. Theophanes, II. Justinos ve I. Tiberios dönemleri yanında Justinianos’un yaptıklarından da bahsetmiştir. Theophanes Byzantios’un eseri günümüze ulaşmamıştır. Sadece Photios’un kitabında yer alan bazı parçalar mevcuttur. Bunlar Carl Müller tarafından Grekçe ve Latince olarak neşredilmiştir. Her ne kadar Theophanes Byzantios’un eseri tam olarak elde değilse de, bilinen parçalarlar da Türkler (Gök-Türkler), Avarlar, Sabirler ve özellikle Eftalitlere dair kayıtlar yer almaktadır. II. Justinos’un Avarlara karşı Gök-Türkler ile anlaşması, Gök-Türk ülkesinden İstanbul’a gelen elçi, Gök- Türklere gönderilen Bizans elçilik heyeti, Bizans ülkesine ipeğin gelişi, Eftalitlerin Persleri mağlup etmesi, Gök-Türklere yenilmesi ile Sabirlerin Perslerin safında savaşmalarından mevcut fragmentlerde bahsedilmektedir.
