177

حل الموجز

حل موجز القانون

hall-ul-mujaz= hall-u mujaz-il qanun

آقسرائي، محمدبن محمد، - 771هـ. ق. aqsaraii, mohammad -e-bn-e mohammad (- 1370)

قرن 8هـ. ق.

محمد ولي

981هـ. ق.

(ناقص و ناخوانا)

بتدريج الي اربع صلاعق لمعلقه عند الاطباء في الادويه مثقال واحد و في العسل والسكر اربعه

دارد

تك متني

عربي

630ص.

نستعليق

نيمه خوانا

دارد

ندارد

British Library

34249-34254

OR 5931

فنخا

ميكروفيش , نسخه عكسي

داروشناسي -- متون قديمي تا قرن 14 , پزشكي سنتي -- متون قديمي تا قرن 14 , پ‍زش‍ك‍ي‌ اس‍لام‍ي‌ -- م‍ت‍ون‌ ق‍دي‍م‍ي‌ ت‍ا ق‍رن‌ 14

طب، اصول طب، ادويه مفرده، ادويه مركبه، اغذيه، امراض، امراض العامه، امراض المختصه، بيماري هاي اندام ها، قرابادين، تركيب دارو، كليات پزشكي، درمان

پزشكي

مالك حقوقي (خريداري نسخه ديجيتال)

ناقص

34249

دارد

23

ابتداي نسخه افتادگي دارد.

image/jpg

جمال‌الدين محمّد آق‌سرايى (وفات:791ق)، پزشك، عارف و اديب، مفسر، محقّق ايراني قرن هشتم هجرى است. از نوادگان فخرالدين رازي و معاصر با مير سيد‌ شريف جرجانى. جمال‌الدين محمد بن محمد بن محمد بن فخرالدين رازي از نوادگان امام فخرالدين رازي است. عنوان آق سرايي به خاطر مهاجرت او به آق‌سراي تركيه به وي داده شده است. او از خانواده‌اي ايراني نژاد بود و مذهب شافعي داشت. وى در شهر آقسراى قونيه در مدرسه معروف به سلسله يا مسلسله مدرّس بود. او معاصر با مير سيد‌ شريف جرجانى مى‌باشد. شاگردان او سه طبقه بوده‌اند كه يكى در حين رفتن به مدرسه و ديگرى در داخل مدرسه و سومى در خارج آن، كلمات استاد را استماع مى‌نمودند و از روى تقليد حكماى يونان، يكى را مشائيّون نام داده و ديگرى را هم رواقيّون مى‌ناميدند (ويكي نور، مدخل «آقسرايي، جمال الدين»)

جمال‌الدين محمّد آق‌سرايى جمال‌الدين محمد بن محمد بن محمد بن فخرالدين رازي جمال الدين اقصرائي (ويكي نور، مدخل «آق‌سرايي، جمال الدين» و «شرح اقسرائي»)

از آثارش مى‌توان به اين كتاب‌ها اشاره نمود: 1. «حاشيه كشاف»، در تفسير؛ 2. «ايضاح الايضاح» يا «شرح الايضاح»، در معانى و بيان؛ 3. «حل الموجز» يا «شرح موجز القانون ابن‌نفيس» يا «شرح اقسرائي» 4. «شرح اللباب» در نحو، به نام كشف الاعراب كه در 740ق در شيراز از تأليف آن فراغت يافت؛ 5. «المساهمه الاسلاميه في الطب» (ويكي نور، مدخل «آق‌سرايي، جمال الدين») همچنين آثار زير در فنخا (ج 5، ص 30) ذكر شده است: 6. «ﺍﻻﺳﺌﻠﺔ ﻭ ﺍﻻﺟﻮﺑﺔ» ، - ، - ، ﺝ3، ﺹ213. 7. «ﺷﺮﺡ ﺍﺭﺑﻌﻮﻥ ﺣﺪﻳﺜﺎ»، - ، - ، ﺝ18، ﺹ975. 8. «ﻛﺸﻒ ﺍﻻﻋﺮﺍﺏ»، - ، - ، ﺝ26، ﺹ253.

وى درباره انگيزه‌اش از نگارش اين اثر چنين گفته است: «از جمله كتاب‌هايى كه آن را مطالعه نمودم كتاب الموجز ابن نفيس قرشى بود كه پس از مطالعه آن خواستم شرحى براى آن بنويسم تا طلاب از آن فائده ببرند و ثوابى نيز به من برسد. در نگارش اين اثر از كتب معتبر همانند قانون، كامل، حاوى و نگاشته‌هاى حكيم نجيب‌الدين سمرقندى استفاده نمودم و آن را حل الموجز ناميدم.» (ويكي نور، مدخل «شرح اقسرائى»).

شرحى است با عناوين «قال- اقول» بركتاب «موجز القانون» ابن نفيس قرشى (687 ق). شارح درمقدمه اش گويد كه دراين شرح نقل نكردم جز آنچه دركتابهاى معتبر اين فن آمده است. ابن سينا متوفى 428 ه-. ق. كتابى پزشكى نگاشته است بنام قانون، بر اين كتاب شروح و حواشى بسيارى نوشته شده است از جمله علاءالدين على بن ابى الحزم قرشى شافعى دمشقى معروف به ابن نفيس متوفى 687 ه-. ق. كتاب قانون ابن سينا را ملخّص نموده و بنام موجز القانون موسوم داشته است و آقسرائى، شيخ جمال الدين محمد بن محمد بن محمد بن امام فخر رازى متوفى بعد از 770 ه-. ق. كتاب موجز القانون را گزارش نموده است كه كتاب حاضر باشد و آنرا بنام حل الموجز- موسوم داشته است. اين كتاب مكرر در لكهنو چاپ شده است شرحى است بصورت قال- اقول. (فاضل) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1237) شرح اقسرائي تأليف جمال‌الدين اقسرايى (كه گاهى به او اقصرايى نيز مى‌گويند) از معروف‌ترين و معتبرترين شروح بر كتاب «الموجز فى الطب» ابن نفيس اندلسى است. اين اثر با نام «حل الموجز» نيز خوانده شده و به زبان عربى به رشته تحرير درآمده است. كتاب به تبع متن الموجز در دو جزء و چهار بخش يا چهار فن به رشته تحرير درآمده است: بخش اول: قواعد علمى و عملى طب به صورت كلى. بخش دوم: ادويه و اغذيه مفرده و نيز مركبه (قرابادين). بخش سوم: امراض مختص به هر عضوى و بيان اسباب، علائم و درمان آنها. بخش چهارم: امراض غيرمختص به عضوى خاص و بيان اسباب و علائم و درمان آنها. اين شرح به شيوه «قال، اقول» نگارش شده است يعنى اقسرايى ابتدا تكه‌اى از كتاب الموجز را نقل مى‌كند، آنگاه به شرح آن تكه مى‌پردازد. وى در اين اثر به گفته‌هاى فخر رازى، ابن سينا، داود انطاكى، جالينوس، سمرقندى، مروفس، ديسيقوريدوس و بسيارى ديگر از افراد استناد كرده است. در اين ميان گاه شارح تكه‌اى را هم شرح نمى‌دهد و آن را واضح و بى‌نياز از شرح معرفى مى‌كند (ويكي نور، مدخل «شرح اقسرائي»).

اين كتاب همچون «موجز» در چهار فن است: 1- در قواعد جزيى طب: علمى و عملى 2- در ادويه و اغذيه مفرده و مركبه 3- در امراض اندامها و اسباب و علامات آنها 4- در امراض غير عضوى. بشيوه: قال، اقول و بترتيب الاسباب و العلامات. (احمد منزوى) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1237)

وى در اين كتاب از ابوريحان، ابن سينا، ابن ماسويه، ابن هبل، القلانسى در قرابادين، سمرقندى در اصول التركيب، تقويم الابدان، التنقيح، صاحب الصيدنه، الجامع، الكامل، المنهاج، تذكره الكحالين اربلى و غيره ياد مى كند. نظر به اشتمال كتاب بر بسيارى از لغات و اسامى فارسى اصيل اهميت فراوان دارد (ابراهيم ديباجى) (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1237) حل الموجز كه بعضى آن را بهترين شرح الموجز دانسته‌اند با قلمى روان و به دور از اغلاق و پيچيدگى نگارش شده و كسانى كه با زبان عربى آشنايى دارند به راحتى مى‌توانند از اين شرح بهره‌مند شوند. از سوى ديگر اين كتاب تنها شرح الفاظ و عبارات ابن نفيس نيست، بلكه مؤلف مطالب علمى فراوانى را در شرح آن نگاشته است؛ مطالبى كه بيشتر برگرفته از كتب معتبر علمى است (ويكي نور، مدخل «شرح اقسرائي»)

فصول، در چهار فن: الفن الاول: فى قواعد جزئى الطب اعنى علميه و عمليه بقول كلى الفن الثانى: فى الادويه و الاغذيه و المفرده و المركبه. الفن الثالث فى الامراض المختصه بعضو عضو و اسبابها و علاماتها و معالجاتها الفن الرابع: فى الامراض التى لاتختص بعضو دون عضو آخر و اسبابها و علاماتها و معالجاتها.

كمبود ندارد.

مؤلف در اين كتاب، مطالب خود را فقط از كتب معتبره مانند قانون، كامل، الحاوى وكتب سمرقندى نقل مى كند و در اين شرح به كتابهاى «قانون» و «كامل الصناعه» و «حاوى» و مؤلفات نجيب الدين سمرقندى اعتماد كرده و از آنها نقل كرده است. وى در اين كتاب از ابوريحان، ابن سينا، ابن ماسويه، ابن هبل، القلانسى در قرابادين، سمرقندى در اصول التركيب، تقويم الابدان، التنقيح، صاحب الصيدنه، الجامع، الكامل، المنهاج، تذكره الكحالين اربلى و غيره ياد مى كند (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1237).

نسخه هاي ديگر اثر با مشخصات زير چاپ و يا تصحيح شده است: اين كتاب مكرر در لكهنو چاپ شده است ,تاريخ: سلطانع المطابع.به اهتمام:‌ميرزا محمد مهدي علي خان بهادر قبول. (فهرست كتابخانه ملي ايران) كتاب شرح اقسرايى به صورت سنگى در سال 1901م در دو جزء منتشر شده است. افست اين اثر را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه ايران با ديباچه‌اى به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى در بهمن ماه سال 1387ش منتشر شده است. (ويكي نور، مدخل «شرح اقسرائي»).

4245. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 1/ 5276 آغاز نسخه: بسمله. حمدله. والصلاه على افضل انبيائه محمد و آله اجمعين. و بعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه.؛ انجام نسخه: و اصلاح ماوقع فيه من الخطاء احيانا. والله تعالى يجازيه ... وقع الفراغ من تحرير هذا الكتاب ... خط: نسخ و نستعليق، كاتب: طوسى خوافى، بوسعيد بن معين، تا: چهارشنبه 24 رمضان 817 ق، جا: هرات؛ با فهرست بخشها در آغاز به خط نسخ محمد بن محمد خواجه بخارى مورخ 1000 و نسخه هاى پزشكى فارسى و چند نصيحت پزشكى به نظم فارسى چليپا. از سده 10- 11 باحاشيه هايى بسيار درهامش به عربى و فارسى. متن نسخ و زير خط شنگرف. عنوان شنگرف.؛ كاغذ: سپاهانى، تعداد صفحات: 167 برگ، 31 سطر 12* 21 سطر [شورا: ف: 16- 95] 4246. مدينه؛ مكتبه المحموديه فى الحرم النبوى؛ شماره نسخه: 9- 210 ج بى كاتب، تا: 820 ق؛ تعداد صفحات: 491 صفحه، سطر [نشريه: 5- 524] 4247. تهران؛ ملك؛ شماره نسخه: 4284 خط: نستعليق، كاتب: خوافى، احمد بن يوسف، تا: جمادى الاول 848 ق؛ عنوان و نشان شنگرف، داراى يادداشت ابو نصر محمد مشهور به صدر بن ناصر الشريعه منصور كه در ذى حجه 957 به ابو نصر نظام الدين احمد بخشيده بوده است،؛ كاغذ: ترمه، جلد: ميشن قهوه اى ضربى، تعداد صفحات: 350 برگ، 25 سطر، اندازه: 14* 7/ 22 سم [ملكف: 1- 196] 4248. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 1/ 13924 آغاز نسخه: الحمدلله رب العالمين .. وبعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثامه دلائله و شده الحاجه اليه و فى الاشتغال به من الثواب الجزيل ...؛ انجام نسخه: عند الاطباء فى الادويه مثقال واحد و فى العسل و السكر اربعه مثاقيل و الله اعلم قال الشارح العارج الفاضل ... هذا آخر ما سمعت به قريحتى ... و الله تعالى يجازيه به روحا و ريحانا و الحمدلله و المنه. نسخه شماره 3221 گزارش شده رد جلد 9 فهرست همين كتابخانه.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 851 ق؛ ترقيمه: تمت الكتاب بعون الملك الوهاب و هو من الطلب عند ذوى الالباب فى يوم الاربعاءسادس عشرين جمادى الثانى سنه احدى و خمسين و ثمانمايه و صلى الله على محمد و آله اجمعين؛ عنوانها و نشانيها: قرمز؛ نسخه اى است نفيس بسمله آغازين كتاب با آب طلا نوشته شده حاشيه نويسى دارد با نشان «م» و «س». در حاشيه تصحيح گرديده است حواشى بسيارى و چند برگ نيز در انجام از شرح كليات قانون محمد بن محمود آملى آمده است در برگ نخست تملكى با عبارت «اين كتاب مال نورچشمى آقا سيد احمد ولد مرحوم آقا سيد على نقى رحمه الله و ايانا و والدينا» ديده مى شود ظاهرا اين نسخه در اختيار محمد على بن يوسف تبر الاطبا بوده و يادداشتى از وى در يكى از برگهاى ميانى كتاب آمده است همچنين اشعار و مطالب گوناگون پزشكى و غيره در آغاز و پايان نسخه آمده نسخه اندكى رطوبت و آسيب ديده است.؛ كاغذ: شرقى، تعداد صفحات: 280، (2 ب- 281 الف)، 25 سطر، اندازه: 16* 8 سم [مرعشى: ف: 35- 324] 4249. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1959 خط: نستعليق، كاتب: متطبب، محمد بن حسين، تا: در 1 محرم 855 ق؛ متن نسخ درشت، عنوان بخط خوش درشت، حواشى نستعليق، تاريخ سيلى كه در 885 آمده است و طالع ملاعلى رضا در 1254 در نسخه ديده ميشود، على رضا بن زين العابدين قمى در 1248 نسخه را داشته بود، محمد باقر بن عبدالقادر حسينى آن را خريده است.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج قهوه اى ضربى مقوايى، تعداد صفحات: 166 برگ، 21 س 11* 18 سطر، اندازه: 18* 5/ 25 سم [دانشگاه تهران: ف: 8- 573] 4250. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1/ 5135 خط: نسخ، بى كاتب، تا: 22 صفر 857 ق؛ عنوان شنگرف،؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج ترياكى مقوايى، تعداد صفحات:، 25 س 6/ 5* 15 سطر، قطع: ربعى، اندازه: 13* 21 سم [دانشگاه تهران: ف: 15- 4122] 4251. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 7829 خط: نسخ، بى كاتب، تا: يكشنبه 29 ذى الحجه 880 ق؛ عناوين در حاشيه مشكى، روى برگى اول و در صفحه آخر تملك حسين ابى محمد قائنى بيرجندى ديده ميشود.؛ جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 244 برگ، 25 سطر، اندازه: 5/ 21* 12 سم [مرعشى: ف: 20- 180] 4252. تهران؛ دائره المعارف بزرگ اسلامى؛ شماره نسخه: 159 آغاز نسخه: موجود: ... و اشرفها ما هو ابعدها عن الاختلاف ...؛ انجام نسخه: ... الفصل العاشر فى الادهان. دهن البنفسح و دهن الورد و دهن النيلوفر كلها بارده رطبه ... المغشوش يطفو فوق الماء ... خط: نستعليق تحريرى، كاتب: جيلانى، على بن مهدى، تا: جمادى الآخر 882 ق، جا: شيراز (مدرسه دارالايتام)؛ نستعليق تحريرى پخته. عنوان و نشان و سربندهاى «قال» و «اقول» به شنگرف، با نشان مهر چهارگوش «عبده ابوالقاسم محمد مهدى»، مقابله شده. شمث 66855؛ جلد: تيماج زيتونى يك لا، تعداد صفحات: 90 برگ، 21 س 14* 9 سطر، اندازه: 5/ 19* 13 سم [دائره المعارف بزرگ: ف: 1- 94] 4253. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 3221 آغاز نسخه: الحمد لله رب العالمين ... و بعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه دلائله و شده الاحتياج اليه؛ انجام نسخه: و المراد باللعقه عند الاطباء فى الادويه مثقال و فى العسل و الكسر أربعه مثاقيل، و الله أعلم بالصواب خط: نسخ، كاتب: على بن محمد بن على، تا: 5 شنبه 16 محرم 887 ق؛ عناوين شنگرف يا مشكى درشت، در حاشيه تصحيح شده است؛ جلد: تيماج مشكى فرسوده، تعداد صفحات: 302 برگ، 19 سطر، اندازه: 5/ 21* 12 سم [مرعشى: ف: 9- 23] 4254. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 85 آغاز نسخه: هذا كتاب حل الموجز بسم الله الرحمن الرحيم و به ثقتى ... و بعد فان الطب علم شريف ...؛ انجام نسخه: قد وقع الفراغ من كتابته ... فى تاريخ سنه ثمان و ثمانين و ثمانه (888) حررها العبد ... منصورى قواماى؟ الحسينى ... و لجميع المومنين و المومنات خط: نسخ و تحريرى، كاتب: حسينى، منصور بن قوام الدين، تا: 888 ق؛ كتاب كمى آب ديده است. صفحات 2- 3 از كتاب افتاده بوده و به خط غير متن نوشته و افزوده شده و خط در متن كتاب تغيير مى كند. غالب صفحات محشى است.؛ تعداد صفحات: 616 صفحه، 21- 25 سطر 7* 8 سطر، اندازه: 12* 23 سم [نشريه: 3- 370] 4255. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 3249 آغاز نسخه: (الحمدلله رب العالمين و الصلاه على افضل انبيائه محمد و آله اجمعين. و بعد فان الطب علم شريف لشريف لشرف موضوعه ووثاقه دلائله و شده الحاجه اليه ...)؛ كاتب: برجندى، عبدالعلى بن محمد حسين، تا: 895 ق؛ عليها تملك مؤرخ سنه 1123 ه- 1711 م فى اولها فهرس وضعه عبدالرزاق الهاشمى سنه 1350 ه- 1931 م. و فى الصفحه 331 من هذه النسخه رسم تخطيطى للعين و طبقاتها رسمت بالمداد الاحمر؛ تعداد صفحات: 583 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه: 22* 13 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 93] 4256. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 7131- 131/ 36 آغاز نسخه: بسمله. الحمدلله رب العالمين .. وبعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثامه دلائله؛ انجام نسخه: قال المؤلف الباب الرابع فى الكسر والوثى والخلع والسقطه والصدمه ... يحتاج الى جرو تعصيب بما يحفظ العضو على شكله بالجباير واخراج خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 9، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين ونشانى ها شنگرف، با حواشى «منه» وتصحيح درحاشيه؛ جلد: فاقد جلد است، تعداد صفحات: 322 برگ، 21 سطر، اندازه: 13* 21 سم [گلپايگانىف: 3- 1664] 4257. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 1232- 132/ 7 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله رب العالمين والصلوه على افضل انبيائه محمدوآله أجمعين. وبعد فانّ علم الطبّ علم شريف لشرف موضوعه ... موجز القانون للحكيم المحقق ابى الحسن القرشى المعروف بابن النفيس؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 900 ق؛ عناوين ونشانيها شنگرف، نسخه در حاشيه تصحيح و نسخه بدل آورده شده، وداراى حواشى به امضاء (منه ره) مى باشد. درآخر نسخه تملكى است به تاريخ 930 كه درتنكابن گيلان نسخه را خريده است؛ جلد: تيماج، سرخ، ضربى، مجدول، تعداد صفحات: 274 برگ، 24- 25 سطر، اندازه: 12* 5/ 21 سم [گلپايگانىف: 3- 1664] 4258. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 2363 آغاز نسخه: موجود: يقتضى ان يكون ذلك المرض داء عارضا له كما فى داء الثعلب و داء الحيه لتضمن الاضافه اللام و على هذا التقدير لا يكون للتشبيه معنى.؛ انجام نسخه: موجود: قال المؤلف و اما نهش السباع و الحشرات فيلتق بالمطولات و انما يكتب فى هذا الكتاب عضّ الكلب الكلب و مداواته اقول الشيخ. خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 9، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ نسخه حاضر صدراْ و ذيلْا ناقص است، عناوين به شنگرف، برخى از اوراق معلق به حواشى و آسيب ديده از جوندگان، خريدارى آستان قدس رضوى در 1368 ش.؛ كاغذ: نخودى آهار مهره، تعداد صفحات: 340 برگ، 23 سطر، اندازه: 5/ 21* 5/ 10 سم [جامع گوهرشاد: ف: 5- 710] 4259. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 5079 خط: نسخ، كاتب: حسينى سمنانى، اسدالله بن محمد، تا: پايان شوال 904 ق، جا: شيراز؛ افتادگيها: آغاز؛ عنوان شنگرف، از آغاز افتاده، با حواشى «منه رحمه الله»،؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج ترياكى، تعداد صفحات: 269 برگ، 23 س 9/ 5* 16/ 5 سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 17* 5/ 25 سم [دانشگاه تهران: ف: 15- 4106] 4260. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 4770 آغاز نسخه: بسمله. حمدله، والصلاه على افضل انبياء و آله اجمعين و بعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه.؛ انجام نسخه: و المرجو من الناظر فيه اصلاح ما وقع له من الخطاء احسانا. و الله تعالى يجازيه روحاور يحانا. و الحمدلله و المنه. خط: نسخ، كاتب: هروى، صدرالدين بن محمد، تا: صفر 917 ق؛ عنوانها و نام بيماريها (كه در كرانه و متن نوشته شده) و «العلاج» و «قال، اقول» ها و خطوط زير متن، شنگرفست، كرانه برخى صفحه ها يادداشتهايى نوشته شده مهر «حاج سيد نصرالله تقوى» در برگ آغاز نقشست. شماره دفتر: 64835؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: چرمى مشگى، اندازه جلد: 12* 22، تعداد صفحات: 317 برگ، 23 سطر- 6/ 5* 14/ 5 سطر [شورا: ف: 13- 167] 4261. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 14484 آغاز نسخه: «... قال كثره الطمث إما لإمتلاء البدن من الدم و دفع الطبيعه له علامته إمتلاء ...»؛ انجام نسخه: «ما وقع فيه من الخطا إحساناً و الله تعالى يجازيه روحاً و ريحاناً خير مأمول و أكرم مسئول» خط: نسخ كهن، كاتب: حسينى، اشرف، تا: 961 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ عنوانها و نشانيها: قرمز ويژگيها: نسخه نفيسى است كه از روى خط «عبدالعلى بيرجندى» كتاغبت شده؛ ول يمتأسفانه تنها اندكى از پايان كتاب است.؛ كاغذ: شرقى، جلد: چرم زرد ضربى مجدول. 24* 16، تعداد صفحات: 55 برگ، 22 سطر، اندازه: 16* 5/ 8 سم [مرعشى: ف: 36- 475] 4262. مشهد؛ مدرسه نواب؛ شماره نسخه: 639 آغاز نسخه: بسمله حمدله و بعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه ...؛ انجام نسخه: فى الادويه مثقال واحد و فى العسل و السكر اربعه مثاقيل و الله اعلم. تمت. خط: نستعليق هندى، بى كاتب، تا: رجب 976 ق؛ ابعادسطر 21* 10/ 5 س، عنوان و نشان و اشكال با شنگرف، نسخه را آقا عبدالله صاحب جمع خزانه عامره وكالت داده به ملا محمد صادق مدرس مدرسه صالحه داده تا وقف كند و پس از او متولى اين نسخه مدرس مدرسه مزبور است تاريخ وقف 1162 ه. ق با مهر چهارگوشه واقف با سجع: «يا ابا عبدالله ادركنى» وقفنامه در پشت صفحه اول، نسخه از اول و آخر چند برگ آن وصالى شده؛ واقف: عبدالله، تاريخ وقف: 1162 ه. ق؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج عنابى عطف و لبه ميشن مشكى فرسوده، تعداد صفحات: 208 برگ، 25 سطر، اندازه: 29* 19 سم [مدرسه نوابف:- 512] 4263. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 10602 آغاز نسخه: «بعد القى لانه يغثى. قال لمؤلف و القى انجذب من تحت و الاسهال من فوق. اقول وجه ذلك ظاهر و لهذا يؤمر فى النقرس و امراض الاسافل و اوجاع الكلى»؛ انجام نسخه: «فى النصف الاول من الشهر قويت و اثمرت سريعاً بالنسبه الى المفروس فى النصف الآخر و الينابيع يزداد» خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 10، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ از آغاز و انجام افتادگى دارد. عناوين و نشانيها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و با علائم «منه» و «س» و «صحاح» و «منه 12» حاشيه نويسى دارد. برگ آخر صورت «آن چه ميرزا موسى خيرى داده از دهم صفر كه والد مرحوم جنت مكان مشار اليه به رحمت ايزدى رفته است» در 1263 ق كه بيشتر اقلام مربوط به تعزيه درآورى [نمايش تعزيه] است و مهر مستطيل ناخوانا و مهر بيضوى به نقش «محمد باقر 1247 (؟)» انتقالى از مدرسه آيت الله بروجردى شهر رى در ارديبهشت 1370؛ جلد: تيماج مشكى يك لا، با ترنج و سرترنج ضربى، جدول دار گرهى، تعداد صفحات: 120 برگ، 21 سطر 17/ 5* 13 سطر، اندازه: 13* 22 سم [دانشگاه تهران: ف: 20- 62] 4264. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 3848 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 10؛ سه برگ آخر نسخه با قلمى ديگر است. پشت برگ اول چند تملك است كه به درستى خوانده نميشود و از آنجمله يكى تاريخ 983 دارد. پشت برگ آخر نيز چند تاريخ و طالع تولد است كه كاملا خوانده نميشود و يكى از آنها درباره محمد على بن مولانا محمود طبيب متولد در 915 ه- است. برگ اول و آخر نسخه وصالى دارد. در كنار صفحه آخر يادداشتى كهن است كه عناوين شنگرف. شماره ثبت قديم: 25890 جديد: 9377 تنكابنى: 1120؛ كاغذ: هندى، جلد: تيماجى زرد، تعداد صفحات: 785 صفحه، 20 سطر، قطع: خشتى، اندازه: 13* 24 سم [شورا: ف: 10- 1882] 4265. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5069 آغاز نسخه: الحمدلله رب العالمين و بعد فان الطب علم شريف؛ انجام نسخه: و غيره من العلاج المذكور ومن مهنا نختم الكلام خط: نستعليق، كاتب: سلانيكى، قاسم بن حسن، تا: اواخرقرن 10؛ اين نسخه كامل و مذيل است به سه ورق فوايد متفرقه پزشكى و نجومى و تاريخى بزبان فارسى و عربى و تركى واين قطعه از آنجاست: تعلم من العينين ان كنت عاقلا/ شهود جمال الغير عند التواصل و لا تك كالطاووس يعشق ريشه/ فتبقى ملوما عند كل الكوامل فان اخس النقص ان يدفع الفتى/ قذى النقص عنه بانتقاص الافاضل وما عبر الانسان عن فضل نفسه/ بمثل اعتقاد الفضل فى كل فاضل عناوين به شنجرف. (در سنوات مختلف داخل شده و قديم ترين آنها سنه 1154 است).؛ واقف: نادر شاه افشار، تاريخ وقف: 1145؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج قهوه اى ضربى، تعداد صفحات: 167 برگ، 17 سطر، اندازه: 18* 28 سم [آستان قدسف: 19- 173] 4266. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 7893 انجام نسخه: افتاده: والخل الحاذق فان لم يحصل الغرض به وضع الدواء الأكال .. خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 10، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين شنگرف، در حاشيه تصحيح شده است، روى برگ اول تملك محمد رضا طبيب قمى بتاريخ 1080 و شرف الدين بن نور الدين بتاريخ 1077 در سمر قند و تملك عبد الحسين حسينى و عبد الله بن لطفعلى ساوجى بتاريخ 1181 در اصفهان ديده ميشود.؛ جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 230 برگ، 21 سطر، اندازه: 5/ 23* 16 سم [مرعشى: ف: 20- 226] 4267. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 22749 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين، افضل النبيائه محمد؛ انجام نسخه: العسل ثلاثه عشر ... نيم صاع. نسخه كامل است.؛ خط: نستعليق، كاتب: تونر، حبيب الله بن ابراهيم، تا: 25 صفر 1002 ق؛ عناوين بشنگرف. بعضى اوراق معلق به حواشى.؛ واقف: عبدالباقى آيت اللهى شيرازى، تاريخ وقف: اسفند 1374.؛ كاغذ: حنائى، جلد: تيماج ضربى، تعداد صفحات: 304 برگ، 19 سطر، اندازه: 5/ 16* 5/ 24 سم [آستان قدسف: 19- 174] 4268. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 10689 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله رب العالمين ... و بعد فان الطلب منا قليل و الله العم بالصواب ... تمت الكتاب بعون الله تعالى؛ انجام نسخه: و السكر اربعه منا قليل و الله العم بالصواب ... تمت الكتاب بعون الله تعالى خط: نستعليق، كاتب: محمد على، تا: 21 جمادى الاول 1046 ق، جا: لار؛؛ كاغذ: فستقى و حنائى و نخودى، جلد: ميشن لبه دار ضربى با نقش ترنج و سر ترنج، تعداد صفحات: 169 برگ، 20 سطر، اندازه: 15* 26 سم [آستان قدسف: 19- 172] 4269. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 254- 74/ 2 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله رب العالمين والصلوه على افضل انبيائه محمدوآله أجمعين. وبعد فانّ الطبّ علم شريف بشرف موضوعه ... موجز القانون للحكيم المحقق ابى الحسن القرشى المعروف بابن النفيس ... قال المؤلف ... اقول؛ انجام نسخه: والمراد بالملعقه عند الاطباء فى الادويه مثقال واحد وفى العسل والسكر أربع مثاقيل والله تعالى أعلم. تمام شد خط: نسخ، كاتب: محمد قايم، تا: جمادى الثاني 1049 ق، جا: كشمير؛ عناوين ونشانيها شنگرف، نسخه داراى علامات بلاغ وتصحيح مى باشد، قسمتى از اول نسخه نونويس شده، در اول نسخه چند تملك ومهر به چشم مى خورد؛ جلد: تيماج دورو، قهوه اى، ضربى، ترنج باسر، عطف و حاشيه تيماج سرخ، تعداد صفحات: 555 برگ، 17- 20 سطر، اندازه: 13* 5/ 21 سم [گلپايگانىف: 3- 1663] 4270. تهران؛ فياض، على اكبر (دكتر)؛ شماره نسخه: 3/ 93 خط: نسخ، بى كاتب، تا: 1060 ق؛ [نشريه: 7- 699] 4271. مشهد؛ دانشكده ادبيات مشهد؛ شماره نسخه: 3/ 47 فياض خط: نسخ، كاتب: حافظ لاله بن حيدر، تا: صفر- ذيحجه 1060 ق؛ نسخه وسيله كاتب تصحيح و تدريس شده، كاغذحنائى و نخودى؛ جلد: تيماج مشكى لولائى، تعداد صفحات:، 15 سطرى 16* 7 س سطر، اندازه: 21* 12 سم [ادبيات مشهد: ف:- 178] 4272. شيراز؛ خانقاه احمديه؛ شماره نسخه: 233 آغاز نسخه: الحمدلله رب العالمين و بعد فان الطب علم شريف موضوعه ... قال المؤلف قد رتبت هذا الكتاب على اربعه فنون الاول فى قواعد .... اقول القاعده صوره مكيه منطقه على جزئيات.؛ انجام نسخه: العسل و السكر اربعه مثاقيل و الله اعلم. قال الش هذا آخرما سمعت به .... الناظر فيه اصلاح ما وقع فيه من الخطا احيانا. خط: نستعليق، كاتب: فيروزآبادى، محمد بن عبدالله، تا: سلخ ربيع الثاني 1064 ق؛ برخى اوراق معلّق به حواشى منقول از شرح نفيس بر قانون. عناوين به سرخى.؛ واقف: على غياثى، تاريخ وقف: 27 رجب 1379؛ كاغذ: شكرى و حنايى آهار مهره، جلد: تيماج مشكى، تعداد صفحات: 272 برگ، 23 سطر سطر، اندازه: 13* 2/ 25 سم [خانقاه احمدى:- 278] 4273. دوشنبه؛ بنياد خاورشناسىدوشنبه؛ شماره نسخه: 1227 بى كاتب، تا: 1066 ق؛ [نشريه: 9- 24] 4274. تهران؛ سپهسالار (شهيد مطهرى)؛ شماره نسخه: 725 خط: نستعليق، كاتب: ماهانى، محمد مؤمن، تا: 5 ذيحجه 1088 ق؛ ص يكم حاشيه سازى با گل و بوته به زر و شنگرف. سرلوح زر و شنگرف و لاژورد. صفحه ها در جدول زرين. حاشيه ها به نشان (12 وس) دارد. مالك: اعتضادالسلطنه 1297 ق؛ واقف: سپهسالار، تاريخ وقف: 1297 ق؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج قهوه يى مقوايى، تعداد صفحات: 288 برگ، 21 س 8* 18 سطر، اندازه: 16* 25 سم [سپهسالار: ف: 4- 340] 4275. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 86 آغاز نسخه: بسم الله الرحمن الرحيم و به اعتمادى ... فان الطب علم شريف ...؛ انجام نسخه: والله تعالى يجازيه به روحا و ريحانا و الحمدلله و المنه تمت خط: تحريرى، كاتب: حسينى جنابدى، عبدالباقى بن فريدون، تا: روز چهارشنبه 5 جمادى الثاني 1091 ق؛ صفحه اول و آخر نونويس و صفحه 623 نانويس است. كتاب مختصر موريانه خوردگى دارد.؛ تعداد صفحات: 766 صفحه، 19- 25 سطر، اندازه: 10* 5/ 18 سم [نشريه: 3- 370] 4276. تهران؛ مجلس شورا؛ شماره نسخه: 6005 خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11؛ قرن 11- يا اواخر قرن 10. پشت برگ اول نوشته هاى كهن و در كنار صفحات نسخه فقراتى از شرح نفيسى و ديگر شروع ديده ميشود، كنار دو برگ آخر وصالى دارد. 251 برگ شماره ثبت قديم: 50560 جديد: 9005؛ كاغذ: دولت آبادى، جلد: كالينگور مشكى با عطف و گوشه تيماج قرمز.، تعداد صفحات: 501 صفحه، 25 سطر سطر، قطع: وزيرى، اندازه: 5/ 14* 26 سم [شورا: ف: 19- 3] 4277. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 11361 آغاز نسخه: افتاده: ...... فى سائر الاعضاء من الاعصاب و الرباطات و العظام ما يردها و ما يصلبها و الطحال بخصوصه؛ انجام نسخه: فاذا وجد من منفذ السره مفسده انقلقت فوهات تلك العروق فانصيت المائيه .... افتاده خط: نسخ و نستعليق و رقاع، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عناوين و نشانيها شنگرف و مشكى و درشت تر از متن، نسخه اندكى حاشيه نويسى دارد و از آغاز وانجام افتادگى دارد. جلد: 5/ 24* 13؛ كاغذ: سمرقندى، اهار مهره شده، جلد: تيماج قهوه اى تيره، ضربى با ترنج، تعداد صفحات: 299 برگ، 24 سطر، اندازه: 15* 5/ 6 سم [مرعشى: ف: 28- 600] 4278. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 151 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله رب العالمين و الصلوه على افضل انبيائه محمد و آله اجمعين و بعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه دلايله ... و سميته بحل الموجز لانه ...؛ نسخه موجود از آغاز تا بحث حميات را دارد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، تا: قرن 11، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ عناوين قال و اقول با شنگرف. ناقص الآخر، مصحح و معلق بحواشى در آغاز و انجام مهر حاج سيد سعيد؛ جلد: تيماج عنابى فرسوده ضربى دار، تعداد صفحات: 239 برگ، 23 سطر 9/ 5* 17/ 5 س سطر، اندازه: 17* 28 سم [جامع گوهرشاد: ف: 1- 127] 4279. مشهد؛ گوهرشاد؛ شماره نسخه: 224 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله رب العالمين و الصلوه على افضل انبيائه محمد و آله اجمعين و بعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه ... و سميته بحل الموجز لانه يحل ...؛ انجام نسخه: و المرجو من الناظر فيه اصلاح ما وقع فيه من الخطاء احساناً و الله تعالى يجازيه روحاً و ريحاناً انه خير مأمول و اكرم مسئول الحمدلله رب العالمين و الله اعلم. اين نسخه از آغاز تا آخر باب ششم در سموم و احتراز از آنها را دارد. كامل است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عنوان و نشان شنگرف، معلق بحواشى- در آخر نسخه يادداشت تملك محمد طاهر طبيب. جمله اى اوراق وصالى شده. مهر حاج سيد سعيد را دارد.؛ جلد: تيماج سبز ضربى دار، تعداد صفحات: 186 برگ، 21 سطر 10/ 5* 16/ 5 س سطر، اندازه: 5/ 16* 25 سم [جامع گوهرشاد: ف: 1- 193] 4280. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 36734 آغاز نسخه: بسمله. حمدله. فان الطب علم شريف بشرف موضوعه وثاقه دلائله؛ انجام نسخه: مثال واحد فى العسل و السكر اربعه مثاقيل والله اعلم بالصواب و اليه المرجع و المآب خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عناوين به شنگرف.؛ واقف: رهبرى (اهدايى)، تاريخ وقف: مهر 1386؛ كاغذ: نخودى آهار مهره كشميرى، جلد: تيماج قهوه اى تيره، تعداد صفحات: 281 برگ، 23 سطر، اندازه: 14* 29 سم [اهدائى رهبر: 9- 262] 4281. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1545 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ عنوان شنگرف و مشكى درشت.؛ كاغذ: سپاهانى، جلد: تيماج مشكى مقوايى فرسوده.، تعداد صفحات: 297 برگ، 25 س 8* 18 سطر، اندازه: 5/ 13* 5/ 24 سم [دانشگاه تهران: ف: 8- 172] 4282. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 1957- 57/ 11 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله رب العالمين والصلوه على افضل انبيائه محمدوآله اصحابه أجمعين. وبعد فانّ الطبّ علم شريف لشرف موضوعه ووثاقه ولايله؛ انجام نسخه: الفصل العاشر فى الادهان دهن البنفسج ودهن الورد ... و توقد فى الناروالمغشوش يطفو فوق الماء حار يابس بلطف ونرجع الى الكتاب تم الفن الثانى. فن اول وثانى؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: قرن 11؛ در اول تملك عطاالله حسينى؛ جلد: تيماج مشكى باترنج وسرترنج قهوه اى ضربى، تعداد صفحات: 222 برگ، 19- 17 سطر، اندازه: 13* 25 سم [گلپايگانىف: 3- 1664] 4283. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 8/ 286 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: 1117 ق؛ تعداد صفحات: 118، «47- 165»، سطر [نشريه: 3- 360] 4284. شيراز؛ مدرسه امام عصر (عج)؛ شماره نسخه: 357 خط: نسخ، كاتب: كردى شافعى، احمد بن محمد، تا: شعبان 1142 ق، جا: مدينه منوره؛ عناوين با شنگرف و صفحات مجدول مى باشد. اين نسخه استكتاب مصطفى بن يوسف افندى است.؛ تعداد صفحات: 219 برگ،، اندازه: 21* 5/ 15 سم [امام عصر شيراز: ف: 1- 40] 4285. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5174 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله رب العالمين؛ انجام نسخه: موجود: مما هو مذكور فى المطولات و ان عرف نوعه و لايعرف شخصه. خط: نستعليق، بى كاتب، تا: اوائلقرن 12، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ اين نسخه از آخر بقدر دو ورق افتادگى دارد.؛ واقف:، تاريخ وقف: فروردين ماه 1315.؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج عنابى، تعداد صفحات: 208 برگ، مختلف سطر، اندازه: 14* 23 سم [آستان قدسف: 19- 173] 4286. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 15680 آغاز نسخه: موجود: احتراز عن المرض و الحاله المتوسطه.؛ انجام نسخه: ماء شديد البرد ثم نضد ... خط: نستعليق تحريرى زشت، كاتب: دزفولى، نصير بن محمد، تا: 1205 ق، جا: كربلا؛ خريدارى آستان قدس در ارديبهشت 1367.؛ جلد: بدون جلد، تعداد صفحات: 191 برگ، 26-28 سطر، اندازه: 20* 32 سم [آستان قدسف: 19- 174] 4287. قم؛ مرعشى؛ شماره نسخه: 3/ 13692 آغاز نسخه: افتاده «... و هو حار يابس فى الثانيه ... قال المؤلف مغاث حار فى الثالثه ... اقول المغاث عروق شجره يشبه شجره الرمان؛ انجام نسخه: و زعفران و اقاقيا يعجن بلباب الخبز و لبن البقر و يطلى به اين نسخه از بخشى از فن دوم آغاز و تا پايان فن سوم به انجام مى رسد؛ خط: نستعليق، كاتب: رضوى، اكبر على بن يار على، تا: 1215 ق، جا:؛ افتادگيها: آغاز؛ ترقيمه: «در برگ 96: بحمدالله و المنه كه باتمام رسيد فن ثانى از كتاب اقسرائى شرح موجز بخط احقر العباد سيد اكبر على غفرالله له و لوالديه بتاريخ پنجم شعبان سنه 1213 هجرى مقدسه بمكان خان رفيع المكان محسنى و منعمى كاظم عليخانصاحب دام اقباله و اجلاله آمين. ترقيمه: در برگ پايانى: و بعد، فقد حصل الفراغ من كتابه الفن الثالث من الاقسرائى شرح موجز القانون يوم الثلثاء من رابع عشر شهر ذيحجه سنه 1215 الف و مأتين و خمسه عشر من الهجره بيد الفقير الراجى الى رحمه ربه الغنى سيد اكبر على بن سيد يارعلى بن سيد غلام محى الدين الرضوى غفرالله له ...» عنوان ها و نشانى ها: قرمز و مشكى حاشيه نويسى دارد با نشان (12) و غير آن، در حاشيه تصحيح شده. رطوبت و آفت ديده سپس مرمت گرديده است. از آغاز افتادگى دارد. نيمه نخست نسخه در سال 1213 ه- در منزل كاظم عليخان صاحب كتابت شده است؛ كاغذ: شرقى، جلد: مشمعى مشكى، عطف: تيماج مشكى 28* 19، تعداد صفحات: 104 برگ، 81- 184، 33 س سطر، اندازه: 22* 9 سم [مرعشى: ف: 34- 604] 4288. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 19538 كاتب: عثمان جليلى زاده، تا: 1243 ق؛ عليها حواش. ترتيب الصفحات فى هذه النسخه مرتبك.؛ تعداد صفحات: 359 صفحه، 15 سطر سطر، اندازه: 22* 5/ 15 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 95] 4289. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 10997 خط: نستعليق، بى كاتب، تا: محرم 1250 ق؛ تعداد صفحات: 620 صفحه، 16 سطر سطر، اندازه: 26* 5/ 16 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 94] 4290. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 4125- 45/ 21 آغاز نسخه: بسمله الحمدلله رب العالمين والصلوه على افضل انبيائه محمدوآله اصحابه أجمعين. وبعد فانّ الطبّ علم شريف لشرف موضوعه ووثاقه ولايله؛ انجام نسخه: ومن عاف من اكلهامات وكان تدبيرهم واحدا واستعملوا دواء جالينوس وغيره من العلاج المذكوره فلنختم الكتاب بعون الملك الوهاب. از انجام ناتمام مانده است؛ خط: تحريرى، بى كاتب، تا: 2 جمادى الثاني 1283 ق، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ جلد: تيماج مشكى ضربى عطف گالينگور مشكى با ترنج وسرترنج وجدول گرهى، تعداد صفحات: 421 برگ، 18 سطر، اندازه: 15* 23 سم [گلپايگانىف: 3- 1664] 4291. تهران؛ علوم پزشكى؛ شماره نسخه: 84 آغاز نسخه: (پس از دو صفحه فهرست) رب يسرو لاتعسر بسم الله الرحمن الرحيم. الحمدلله رب العالمين و الصلوه على افضل انبيائه محمد و اله اجمعين و بعد فان الطب علم شريف ...؛ انجام نسخه: و قد وقع الفراق من تميق هذا الكتاب بعون الله تعالى ... فى صفر .. من شهور سنه سبع عشره وتسعمائه (917) على يد اضعف العباد صدرالدين بن محمد الهروى عفى الله عن سياتهما بحرمته النبى والله اعلم خط: تحريرى، كاتب: هروى، صدرالدين بن محمد، تا: از روى نسخه مورخ صفر 917 قرن 13؛ اين كتاب شرحى است كه بر كتاب الموجز القانون در قواعد جزئى طب به دست جمال الدين محمد آقسرائى نوشته شده. در آغاز كتاب دو صفحه فهرست و شش صفحه نانويس است و سپس مطلب شروع مى شود خط پنج صفحه آغاز و بيست و دو صفحه انجام كتاب غير از خط متن است.؛ تعداد صفحات: 10 صفحه، «286- 296»، 21- 23 سطر 7* 7/ 5 سطر، اندازه: 5/ 12* 23 سم [نشريه: 3- 370] 4292. يزد؛ وزيرى؛ شماره نسخه: 655 آغاز نسخه: بسمله، حمدله، صلوات، اما بعد فان الطب علم شريف لشرف موضوعه. الخ.؛ انجام نسخه: ويستحق ناعما لى ما قدر معلقه ويندرج الى اربع .... (قال ...... اقول) خط: نسخ، كاتب: جنابذى، عبدالكافى بن محمد باقر، تا: 29 رجب 1318 ق؛ عناوين وعلايم شنگرف، با مهر تملك عبدالله و محمد على و غيره در برگ عنوان؛ واقف: جواد فيلسوفى (اهدايى)، تاريخ وقف:؛ كاغذ: اصفهانى، جلد: تيماج آلبالويى ضربى مقوايى، تعداد صفحات: 198 برگ، 18 س 13* 16 سطر، اندازه: 18* 24 سم [وزيرى يزد: ف: 2- 563] 4293. اسلام آباد؛ خزانه مفتى؛ شماره نسخه: 447 خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ و النسخه كامله.؛ تعداد صفحات: 297 برگ، 19 سطر سطر، اندازه: 22* 5/ 13 سم [خزانه مفتى: 5- 144] 4294. اسلام آباد؛ خزانه مفتى؛ شماره نسخه: 472 خط: نسخ زيبا، بى كاتب، بى تاريخ؛ و من الآخر شيئاً من الأوراق بخط تعليق جميل؛ تعداد صفحات: 385 برگ، 19 سطر سطر، اندازه: 5/ 25* 14 سم [خزانه مفتى: 5- 152] 4295. موصل؛ مدرسه الاحمديه (ضمن مكتبه الاوقاف العامه)؛ شماره نسخه: 6/ 20 بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ تعداد صفحات: 162 برگ،، اندازه: 23* 14 سم [الاوقاف العامهموصل: 5- 208] 4296. مشهد؛ شيخ على حيدر (مكتبه)؛ شماره نسخه: 876 آغاز نسخه: الحمدلله ... و بعد فان الطب علم شريف تشرف موضوعه؛ انجام نسخه: فى الادويه مثقال واحد و فى العسل و السكر اربعه مثاقيل خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ العناوين بالحمره، اثرت الرطوبه فى الاوراق، فى اول النسخه تملك باسم السيد عبدالله بن السيد محمد رضا شبر،؛ جلد: چرم زرد، تعداد صفحات: 277 برگ، 23 سطر، اندازه: 26* 14 سم [مؤيد: 2- 312] 4297. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 14948 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله رب العالمين؛ انجام نسخه: يصلح كيفيه الدم ان كان خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ [رايانه آستان قدس:-] 4298. قم؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى؛ شماره نسخه: 365 آغاز نسخه: نسخه: يجب ان نبتدأ بالاقوى و لا يقيم فى المعالجه على دواء واحد؛ انجام نسخه: نسخه: فيقف هناك و ... بالماء الخيالات التى لا تكون بالاسباب الباقيه اذا كانت نسخه حاضر از آغاز و انجام افتادگى دارد.؛ خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عناوين شنگرف غ در حاشيه تصحيح شده، با حواشى؛ فاقد جلد؛ تعداد صفحات: 86 برگ، 23 س سطر، اندازه: 13* 23 سم [مركزمطالعات و تحقيقات قم: ف: 1- 318] 4299. مشهد؛ آستان قدس رضوى؛ شماره نسخه: 5175 آغاز نسخه: بسمله، الحمدلله رب العاليمن؛ انجام نسخه: والسكر ربع مثافيل نسخه كامل است.؛ خط: نستعليق، بى كاتب، تا: اواخر قرن 11 و اوائل قرن 12؛ برخى صفحات نونويس. عناوين در حاشيه بشنگرف. اكثر اوراق وصالى شده.؛ واقف: قائم مقام، تاريخ وقف: بهمن 1316؛ كاغذ: نخودى، جلد: تيماج قهوه اى ساده، تعداد صفحات: 260 برگ، 20 سطر، اندازه: 5/ 17* 52/ 23 سم [آستان قدسف: 19- 172] 4300. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 32919 بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ ناقصه الاخر جيده الخط.؛ تعداد صفحات: 440 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه: 18* 12 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 95] 4301. بغداد؛ المتحف العراقى (مكتبه المتحف العراقى)؛ شماره نسخه: 28583 بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ نسخه جيده مؤطره الصفحات بمدادين احمر و اخضر ناقصه قليلا من الاخر. ترقى للقرن العاشر الهجرى القرن السادس عشر الميلادى.؛ تعداد صفحات: 440 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه: 28* 17 سم [الطب و الصيدليه و ..:- 94] 4302. قم؛ گلپايگانى؛ شماره نسخه: 1746- 56/ 10 آغاز نسخه: وياخذ من المشرق ... قال واذا عرف الاعتدال الخ اقول لما بين معنى الاعتدال المقصود للاطباء اراد ان بسمه على سوء المزاج واقسامه فقال واذا عرف الاعتدال عرف سوء المزاج اى المزاج الخارج عن الاعتدال لانه مقابله؛ انجام نسخه: وتخفيف الرطوبات ... فينبغى ان يدبر المعالج بماهو الاوفق ويقدم ما هو الاهم منهما فان كان الضعف قويا ... وان كان قليلًا اسند آخره الى الطبيعه فانها يصلح ذلك الا ان يكون سميا خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ عناوين ونشانى ها شنگرف، درحاشيه تصحيح دارد و حواشى با امضاى (منى)؛ جلد: تيماج طوسى عطف وگوشه تيماج سرخ، تعداد صفحات: 138 برگ، 26 سطر، اندازه: 15* 23 سم [گلپايگانىف: 3- 1664] 4303. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1128 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين. الحمدلله رب العالمين و الصلوه على افضل انبيائه محمد و آله اجمعين. اما بعد: فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه دلائله و شده الحاجه اليه ... فلذلك صرفت بعض زمن تحصيلى اليه و قرأت المختصرات المشهوره فيه على والدى و طالعت اكثر ما بلغنى من المطولات و ما اكتفيت بما اكتفى به المعاصرون من الاطباء و هو القدر الذى به يتيعشون و بواسطته الى الملوك يتقربون بل حققت قواعده على وجه يوافق الاصول الحكميه و كان من جمله ما قرأت عليه موجز القانون للحكيم المحقق ابى الحسن القرشى المعروف بابن النفيس فاردت بن اشرحه لما فيه من المشكلات افاده للطلاب.؛ انجام نسخه: و فى العسل و السكر اربع مثقال و الله اعلم (بتحقيق الحال و اليه المرجع و المآل) قال الشارح (الشيخ الفاضل ... جمال الدين ...) هذا آخر ما سمحت به قريحتى القريحه و فطنتى الجريحه من شرح موجز القانون و قد وقع الشروع فيه و التمام فى احوال يصير بهاالذهن كليلا و القلب عليلا و المرجو من الناظر فيه اصلاح ما وقع فيه من الخطايا احسانا و الله تعالى يجازيه روحاور يحاناً) و الحمدلله تعالى و المنه. خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ با عنوانهاى شنگرف در متن و هامش و با حاشيه هائى از شرحهاى قانون مانند سديدى و قطبى و خجندى و از المائه و جز اينها بنسخ ريزتر و يا بنستعليق و در گ 2 الف و ب حاشيه ايست با «منه رحمه اه» و در جاها ديگر. نسخه ما در باب 3 در ورمها و بثور و جذام و قوباء و وبا در درمان «دبيله و خراج» بدين عبارت «قال: العلاج استفراغ المده و الحميه. مع لعاب الخردل مفجر ... جميع ذلك فى دهن». پايان مييابد در گ 1 الف- 2 الف جدولى است درباره داروها و بيماريهائيكه با آنها درمان ميشود.؛ كاغذ: ترمه، جلد: جلد ندارد، تعداد صفحات: 225 برگ، 9/ 5* 18 س 31 سطر، اندازه: 5/ 16* 27 سم [دانشگاه تهران: ف: 6- 2210] 4304. تهران؛ دانشگاه تهران؛ شماره نسخه: 1182 آغاز نسخه: بسمله و به نستعين. الحمدلله رب العالمين و الصلوه على افضل انبيائه محمد و آله اجمعين. اما بعد: فان الطب علم شريف لشرف موضوعه و وثاقه دلائله و شده الحاجه اليه ... فلذلك صرفت بعض زمن تحصيلى اليه و قرأت المختصرات المشهوره فيه على والدى و طالعت اكثر ما بلغنى من المطولات و ما اكتفيت بما اكتفى به المعاصرون من الاطباء و هو القدر الذى به يتيعشون و بواسطته الى الملوك يتقربون بل حققت قواعده على وجه يوافق الاصول الحكميه و كان من جمله ما قرأت عليه موجز القانون للحكيم المحقق ابى الحسن القرشى المعروف بابن النفيس فاردت بن اشرحه لما فيه من المشكلات افاده للطلاب.؛ انجام نسخه: و فى العسل و السكر اربع مثقال و الله اعلم (بتحقيق الحال و اليه المرجع و المآل) قال الشارح (الشيخ الفاضل ... جمال الدين ...) هذا آخر ما سمحت به قريحتى القريحه و فطنتى الجريحه من شرح موجز القانون و قد وقع الشروع فيه و التمام فى احوال يصير بهاالذهن كليلا و القلب عليلا و المرجو من الناظر فيه اصلاح ما وقع فيه من الخطايا احسانا و الله تعالى يجازيه روحاور يحاناً) و الحمدلله تعالى و المنه. خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ؛ عنوانها شنگرف و متن زير خط سرخ ميباشد و حاشيه ها دارد با نشانه «قطب، منهاج، نفيس، منه رحمه الله» حاج اسماعيل در تبر داران سراى عتيق معموره بسال 1163 دارنده نسخه بوده است (2 ب) مهر او «بنده رب جليل اسماعيل» هم هست همچنين خط و ميردارندگان نسخه سيد عبدالقادر و محمد صالح حسنى و محمد هادى طبيب. كتاب: 3 ب- 187 ب.؛ كاغذ: سمرقندى، جلد: تيماج مشكى ضربى مقوائى، تعداد صفحات: 189 برگ، 10* 17 س 26 سطر، اندازه: 18* 26 سم [دانشگاه تهران: ف: 6- 2211] 4305. تهران؛ نوربخش (خانقاه نعمت اللهى)؛ شماره نسخه: 121 آغاز نسخه: موجود: اذلوبقى الروح بل احرقه فلابد من تواتر ....؛ انجام نسخه: موجود: قال و ما كان عن سوء .... ساذج يحدث. خط: نسخ، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: آغاز وانجام؛ نسخه ايست كه آغاز و پايانش افتاده است.؛ كاغذ: ايرانى، جلد: تيماج مشكى يك لا، تعداد صفحات: 480 صفحه، 23 سطر، اندازه: 15* 21 سم [نوربخش: ف: 1- 148] 4306. قم؛ مسجد اعظم قم؛ شماره نسخه: 1797 آغاز نسخه: الحمدلله رب العالمين ... وبعد فان الطب علم شريف يشرف موضوعه و وثاقه ودلايله وشده الحاجه اليه وفى الاشتغال به من الثواب الجزيل ما لا يوصف ...؛ انجام نسخه: ... وربما اصبح الى قصد ان كان فى الدم كثره مفرطه ولايتمكن من النظر فاذا فزع من الماء و لا يحين عن علاجه فقد عاش بعد ذلك اجلان ولكن كان احدهم غير متمكن. خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ؛ عناوين شنگرف؛ جلد: تيماج قهوه اى، ترنج وسر عطف پارچه، تعداد صفحات: 234 برگ، 21 سطر، اندازه: 18* 26 سم [مسجد اعظمف: 2- 809] 4307. تهران؛ نوربخش (خانقاه نعمت اللهى)؛ شماره نسخه: 575 آغاز نسخه: الحمدلله رب العالمين ... اما بعد، فان الطب علم شريف اشرف ...؛ انجام نسخه: پايان: يكون حاراً فى الاولى ... فى الرابعه. خط: نستعليق، بى كاتب، بى تاريخ، جا:؛ افتادگيها: انجام؛ پايان افتاده است.؛ كاغذ: ايرانى، جلد: تيماج مشكى، يك لا، تعداد صفحات: 200 صفحه، 21 سطر سطر، اندازه: 17* 23 سم [نوربخش: ف: 2- 228] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1238)

وابسته به: موجز القانون/ الموجز فى الطب/ الموجز ابن نفيس، على بن ابى الحزم (607- 687)

[الذريعه 14/ 95؛ كشف الظنون 2/ 1899 و 2/ 1900؛ مشترك پاكستان 1/ 751؛ مرعشى 36/ 475 و 9/ 23 و 34/ 604؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى 1/ 318؛ التراث العربى، سيد احمد حسينى 2/ 428؛ دانشگاه تهران 6/ 2210 و 20/ 62؛ هديه العارفين 2/ 165؛ كتابخانه نوربخش 1/ 148 و 2/ 228؛ معجم المطبوعات (ج 2: 462)؛ نشريه 7/ 699 و 9/ 24 و 5/ 524؛ شيخ على حيدر 2/ 312؛ الطب الصيدليه ص 93 و 94 و 95؛ طبعت بالهند معجم 462؛ معجم المؤلفين 11- 192؛ بروكلمان 2- 328؛ رايانه آستان قدس؛ خزانه مفتى 5/ 144 و 5/ 152] (فهرست توصيفى دست نوشتهاى پزشكى دوره اسلامى، ج2، ص: 1237)

نسخه رنگي اثر در آدرس زير موجود است: https://www.qdl.qa/en/archive/81055/vdc_100046774827.0x000001