عنوان :
ادويه المسهله (رساله في- )
مولف :
سمرقندي، محمدبن علي، - 619هـ. ق. Samarqandi, Mohammad-ebn-e 'ali (- 1223)
تاريخ تاليف :
قرن 7هـ. ق.
آغاز :
هذه رسالة نجيب الدين محمدبن علي ابي عمر سمرقندي في الادويه مسهله افسنتين ضار في اول الثانيه ... في الاولي
انجام :
تتخد من ماء اللحم فحسب ابراسيميه طبيخ ... انها بماء الحصير بدل الخل
يادداشت كلي :
اين نسخه بخشي از يك مجموعه پزشكي با شماره فيش 34044 است
نوع نسخه :
بخشي از مجموعه
مجموعه ها :
British Library
شماره مدرك در مجموعه :
34044
اشياي مرتبط :
ميكروفيش , نسخه الكترونيكي
شناسه هاي افزوده - جزئيات :
سرعنوان هاي موضوعي :
داروشناسي -- متون قديمي تا قرن 14 , پزشكي سنتي -- متون قديمي تا قرن 14 , پزشكي اس‍لام‍ي -- متون قديمي تا قرن 14
سرعنوان هاي موضوعي - جزئيات :
اصطلاحات موضوعي :
طب، ادويه مسهله، مليّن ها، ماهيت دارو، منافع دارو، مضرات دارو، داروشناسي، خواص دارو، ساخت دارو، داروسازي، تركيب دارو، شيوه استعمال دارو.
اصطلاحات موضوعي - جزئيات :
شماره رده بندي ديويي :
610
حقوق نسخه :
مالك حقوقي (خريداري نسخه ديجيتال)
توضيحات نقص نسخه :
افتادگي ندارد.
سرگذشت مولف :
ابوحامد محمد بن على بن عمر سمرقندى ملقب به نجيب‌الدين (متوفاي 619ق)، پزشك، داروشناس، روانشناس، چشم‌پزشك مشهور دوره خوارزمشاهى، معاصر فخر رازى (متوفى 606ق)، طبيب مسلمان و از مردم سمرقند . وي در تاريخي نامشخص در سمرقند به دنيا آمد و بعدها به شهر هرات مهاجرت كرد. او همواره به عنوان يكي از پزشكان سرشناس هرات به حساب مي‌آمده و تاريخ‌نگاران در همه جا از او با الفاظ احترام آميز «مولانا» نام برده‌اند كه نشان ميدهد، علاوه بر علوم طبي به برخي ديگر از علوم متداول آن زمان نيز احاطه داشته، اما تنها كتابها و مقالات طبي وي برجاي مانده است. ذكر نام او در كتاب طبقات اعيان الشيعه و الذريعه نشان ميدهد كه معتقد به مذهب شيعه بوده است.
از يك حكايت در قرن هشتم در كتاب خارستان خوافي برمي‌آيد كه مهارتش، چنان مشهور بود كه از عراق نيز براي آموختن طب نزد او مي‌آمدند. از اين حكايت به دست مي‌آيد كه او مدتي در خوارزم به تدريس طب مشغول بوده است. گويا نجيب‌الدين به طور كامل به اصول روانشناسي و روان درماني نيز واقف بوده است. وي در مقدمة كتاب خود به سفر علمياش به بغداد، اشاره كرده است. از نمونه اكتشافات و نوآوريهاي نجيب‌الدين، كشف بيماري ورم كليه يا هيدرونفروز است. در كتب پزشكي، كاشف اين بيماري ريچارد برايت از دانشمندان قرن هيجدهم ميلادي ذكر شده؛ اما ماهيت اين بيماري قرنها پـيش از او به وسيله نجيب‌الدين سمرقندي كشف و به خوبي شرح داده شده بود. در اوان حمله مغول زنده بود و در همان گيرودار، در فتنه مغول، در هرات، در سال 619ق كشته شد.
در مورد نحوه كشته شدن او نيز آورده‌اندكه چنگيز خان (557 تا 624ق) فرمان حمله به خراسان را در فواصل سال‌هاي 617 تا 619ق به پسرش تولوي (576 تا 630ق) صادر كرد، تولوي نيز بعد از حمله به مرو، طوس، سرخس و نيشابور، در سال 619ق به هرات حمله كرد و اين شهر بزرگ را نابود كرد، احتمالا در بين يكصد و پنجاه هزار نفري كه در هرات در سال 619ق كشته شدند، نجيب‌الدين سمرقندي نيز بوده است (ويكي نور، مدخل «نجيب سمرقندي، محمد بن علي»).
نام هاي ديگر مولف :
ابوحامد محمد بن علي بن عمر سمرقندي
ملقب به «نجيب الدين»
نجيب سمرقندي، محمد بن علي
نجيب الدين سمرقندي
ابوحامد محمد بن علي سمرقندي
(ويكي نور، مدخل «نجيب سمرقندي، محمد بن علي»).
آثار ديگر مولف :
سمرقندي تأليفات بسيارى در زمينه پزشكى و داروشناسى داشت. آثار او در سراسر دنياى اسلام شهرت فراوان يافت، مخصوصاً كتاب «الاسباب و العلامات» كه از مهمترين كتاب‌هاى پزشكى قديم بوده و دست كم تا پنج قرن از نفوذ بسيارى برخوردار بود. اين كتاب درباره بيمارى‌هاى جزئى و علت، علامت و علاج آنها تأليف شده و هيچ يك از بيمارى‌هايى كه تا آن زمان شناخته روزگار بود، در آن ناگفته نمانده و درباره درمان هر يك از آنها خلاصه‌اى از كتاب‌هاى معتبر پزشكان نقل شده بود. وى در تأليف اين كتاب در علم پزشكى و درمان، از درمان‌هاى بقراط و قانون ابن سينا بهره گرفته است. از ديگر آثار وى «الفرق بين الامراض المشكله» است. وى غير از اين دو كتاب آثارى ديگر در طب، داروشناسى و حفظ الصحه دارد، مانند «اصول التراكيب» يا «اصول ادويه» و «قرابادين»، كه در عيون الانباء اين كتاب تحت دو عنوان «قرابادين كبير» و «قرابادين صغير» آمده است. «الادويه مفرده» درباره دارو، «الاغذيه و الاشربه للاصحاء»، «مداواة و جمع المفاصل» درباره ورم مفاصل و مداواى آن، «قوانين الادوية القلبية»، «الاطعمة للاصحاء»، «الاطعمة للمرضى»، «مقالة فى كيفية تركيب طبقات العين» و «الصناعة» از ديگر آثار ايشان مى‌باشد (ويكي نور، مدخل «نجيب سمرقندي، محمد بن علي»).
اس‍م‍اع‍ي‍ل پ‍اش‍ا در ه‍دي‍ه ال‍ع‍ارف‍ي‍ن، ك‍ت‍اب‍ه‍اي زير را به وي ن‍س‍ب‍ت داده است:
ادويه مفرده، اس‍ب‍اب و ع‍لام‍ات در پزشكي، اصول ال‍ت‍رك‍ي‍ب اغ‍ذي‍ه و اش‍رب‍ه س‍ال‍م‍ان، اغ‍ذي‍ه و اش‍رب‍ه ب‍ي‍م‍اران، ق‍راب‍اذي‍ن ك‍وچ‍ك، ق‍راب‍اذي‍ن بزرگ، رس‍ال‍ه‌اي در م‍ع‍ال‍ج‍ه درد مفاصل و ج‍ز آنها. از همه اي‍ن‍ه‍ا اس‍ب‍اب و ع‍لام‍ات با ش‍رح‍ي كه ن‍ف‍ي‍س ع‍وض ك‍رم‍ان‍ي (م. 841) پزشكي ال‍غ‌ب‍ي‍ك (ت‍ول‍د 797، ش‍اه 850، كشته 853) ت‍ي‍م‍وري به سال 827 بر آن ن‍گ‍اش‍ت‍ه، در ك‍ل‍ك‍ت‍ه به سال 1836 در 755 ص‍ف‍ح‍ه چ‍اپ شده است (فهرست كتابخانه ملي ايران).
معرفي اجمالي اثر :
اين اثر شامل شرح و توصيف تعدادي از ادويه مسهله (مليّن ها) همراه با توضيحاتي در مورد ماهيت و خواص دارو، منافع و مضرات دارو، شيوه ساخت و تركيب دارو، شيوه استعمال دارو و ... است.
فهرست مندرجات :
نسخه فاقد فهرست مندرجات و فصل بندي مرسوم است.
كمبود در اصل اثر :
كمبود ندارد.
توضيحات تكميلي اثر :
نسخه رنگي اثر در آدرس زير موجود است:
https://www.qdl.qa/en/archive/81055/vdc_100124946980.0x000004
