نانو سامانه هاي دارويي و ليپوزوم ها

Nano Drug Delivery Systems and Liposomes

گسترش روزافزون فن آوري نانو در دهه هاي اخير و پيدايش كاربردهاي بيشتر در حوزه هاي جديد تري از علوم، حكايت از اهميت فوق العاده اين علم دارد. بخش مهمي از فن آوري نانو به علوم داروئي و طراحي و ساخت سامانه هاي دارورساني نانو مربوط مي شود كه موضوع اين مقاله مروري است. در اين مقاله ابتدا به ذكر كلياتي در باره فن آوري دارويي نانو، تاريخچه، كاربرد و تقسيم بندي انواع نانو سامانه هاي دارويي پرداخته مي شود. در ادامه به طراحي Abraxane كه نانو دارويي از نوع نانو ذره باند شده به پروتئين مي باشد، مي پردازيم. ليپوزوم ها كه يكي از بهترين نانو حامل هاي داروئي است كه داراي يك چهارچوب معين جهت هدفمند سازي سيستم هاي داروئي به طور خودبخودي مي باشد، به طور مفصل مورد بررسي قرار گرفته و سپس دو نمونه از اين داروها، از جهت نحوه طراحي دارو، با تاكيد بر موانع فيزيولوژيك و راهكارهاي عملي غلبه بر آن ها از طريق فرمولاسيون، مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد. هدفمند سازي خود بخودي در ليپوزوم ها، از سه طريق استفاده از پديده افزايش نفوذپذيري و احتباس، به دام افتادن توسط سيستم فاگوسيتي تك هسته اي يا MPS و پگيله كردن ليپوزوم ها يا به عبارتي پوشش دادن سطح ليپوزوم ها توسط پلي اتيلن گليكول، انجام مي گردد. به طور كلي سيستم هاي ليپوزومي با حفظ تاثير دارو همراه با كاهش عوارض و سميت دارو به خصوص در مورد داروهاي ضد سرطان، مورد توجه قرار گرفته اند. تجمع دارو در بافت هدف كه ورود دارو به ساير بافت ها را كاهش مي د هد، دليل اصلي كاهش عوارض جانبي در اين داروها مي باشد. با توجه به عوارض شديد و گسترده داروهاي ضد سرطاني معمول، اگر چه ليپوزوم ها در بيماري هاي مختلف مانند بيماري هاي عفوني، هپاتيت، بيماري هاي قلبي- عروقي، بيماري هاي التهابي و سيستم ايمني، غدد و ساير بيماري ها كاربرد دارند، اما قسمت عمده اي از ليپوزوم هاي در حال بررسي، مربوط به بيماري سرطان مي باشد. مطالعات آينده مي تواند در جهت ايجاد يك چهارچوب براي هدفمندسازي فعال ليپوزوم ها و نيز تلاش براي فرمولاسيون هاي موثر جهت كاربردهاي چالش برانگيزي مانند دارورساني به سيستم اعصاب مركزي، واكسن هاي DNA و انتقال ژن باشد.

Progressive development of nanotechnology during the last decades and its increasing involvement in new fields represents its great importance in science and technology. One of its major parts is nanomedicine that is focused in this review. First general principles of medicinal nanotechnology, its history, application and classification are explained. Then Abraxane (a protein conjugated nano drug) design will be addressed. Liposomes as one of the best nano drug delivery systems with a platform for passive targeting are discussed next. Two examples of approved liposomal nanomedicines are described from the stateof- the-art design emphasizing physiologic barriers and formulation strategies to overcome these imposed limitations. Passive targeting to tumors is provided by "Enhanced Permeation and Retention" effect (EPR). Liposomes can be removed from circulation by the mononuclear phagocyte system (MPS) clearance in no time. This effect is also used to passively target liposomes in MPS to treat localized infections for example. Pegylation of liposomes which means attachment of polyethylene glycol chains to the surface of liposomes is one of the methods used to enhance liposome residence time in blood circulation in order to give the vesicles more chance to accumulate at the target site by EPR effect. Liposomal medicines have shown significant decrease in toxicity in comparison with free drugs. Their accumulation in target tissue by passive targeting is the main reason for reduction in drug toxicity. Liposomes are being used for treating different diseases such as infection, hepatitis, cardiovascular diseases and immune system disorders. However, the vast majority of investigational liposomes are anticancer drugs.