بررسي وضعيت حفاظت در برابر پرتوهاي يونيزان در مراكز پرتو تشخيصي ايران : مرور سيستماتيك مقالات منتشر شده

Radiation Protection in Diagnostic X-Ray Imaging Departments in Iran: A Systematic Review of Published Articles

سابقه و هدف: بيش‌ترين مقدار پرتوگيري افراد جامعه از منابع پرتوزاي ساخته بشر، ناشي از آزمون‌هاي تشخيصي با پرتو ايكس است. گسترش روز افزون كاربرد پرتوهاي يونيزان در پزشكي به دليل تاثيرات سوء زيستي، نگراني‌هايي را در سطح جهان سبب شده است. مراعات اصول حفاظت در برابر پرتوهاي يونيزان مي‌تواند در كاهش اين نگراني‌ها و اثرات سوء زيستي موثر باشد. لذا هدف مطالعه حاضر بررسي وضعيت حفاظت در برابر پرتوهاي يونيزان در مراكز پرتو تشخيصي ايران از طريق مرور سيستماتيك مقالات منتشر شده است. مواد و روش‌ها: پايگاه‌هاي اطلاعاتي "SID, Magiran, IranMedex, Irandoc, Google-Scholar, Medlin, Embase and PubMed" بدون محدوديت زماني جستجو شدند. تعداد 122 مقاله در جستجوي اوليه بازيابي شد كه بعد از حذف مقالات تكراري و غيرمرتبط، تعداد 39 مقاله در محدوده زماني سال‌هاي 1376 تا 1394 جهت بررسي نهايي انتخاب شدند. يافته‌ها: از 39 مقاله بررسي شده، تعداد 24 مقاله در مراكز راديولوژي، 8 مقاله راديوگرافي دندان، 2 مقاله پزشكي هسته‌اي، 1 مقاله ماموگرافي، 1 مقاله راديولوژي- راديوگرافي دندان، 1 مقاله توموگرافي كامپيوتري و دو مطالعه در كل مراكز پرتوتشخيصي انجام شده بودند. در مجموع تعداد 874 مركز پرتو تشخيصي و 1677 پرتوكار مورد بررسي قرار گرفته بودند. بررسي اين مقالات نشان داد: در زمينه استفاده از پوشش‌هاي حفاظتي براي بيماران، كوليماسيون ميدان اشعه، استفاده از فيلم بج در راديوگرافي دندان و كنترل كيفيت دستگاه‌هاي راديولوژي، وضعيت مطلوب نمي باشد. با اين حال به نظر مي رسد در خصوص سطح دوز محيطي مراكز و استفاده از فيلم بج در مراكز راديولوژي وضعيت مطلوبي حاكم است. استنتاج: عليرغم گسترش استفاده از پرتو ايكس در امر تشخيص، وضعيت حفاظتي مراكز پرتوتشخيصي كشور در 18 سال گذشته تغيير قابل توجهي نداشته است. لذا به نظر مي‌رسد بايد يك برنامه استراتژيك ملي بر پايه ارزيابي نيازها و اولويت‌ها به وسيله وزارت بهداشت و امور حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژي اتمي اتخاذ و به طور جدي و با نظارت مستمر در مراكز پرتو تشخيصي كشور اجرا شود.

Background and purpose: Increasing number of patients undergoing x-ray examinations has created a global concern due to the deleterious biological effects associated with x-ray exposure. Adherence to ionizing radiation protection principles could be of great benefit in decreasing these effects. Accordingly, the aim of this study was to survey radiation protection in diagnostic x-ray imaging in Iran using systematic review of published articles. Materials and methods: Without any time limitation, some databases including SID, Magiran, IranMedex, Irandoc, Google-Scholar, Medlin, Embase and PubMed were searched. A total of 122 articles was obtained during the primary research. After elimination of duplicate and irrelevant articles, 39 articles (published in 1997 to 2015) were selected for final review. Results: The researches were performed in conventional radiology centers (n=24), dental radiography (n= 8), nuclear medicine (n=2), mammography (n= 1), computed tomography (n=1), dental radiography and radiology (n= 1), and total diagnostic X-ray departments (n= 2). Totally, 874 diagnostic centers and 1677 radiographers were studied. These studies revealed undesirable level of radiation protection regarding the use of shielding tools for patients, radiation collimation, use of film bag in dental radiography, and quality control programs. But, environmental radiation doses and the use of film bag in radiology centers were found to be in appropriate level. Conclusion: Despite increasing application of x-ray in medical diagnosis, radiation protection did not considerably change in Iran. So a national strategic program on radiation protection seems to be necessary. Such programs must be developed by ministry of health and radiation protection affairs of national atomic energy organization and its administration must be monitored permanently.