بررسي تاثير ماساژ بازتابي كف پا بر خستگي بيماران تحت درمان با همودياليز: يك كارآزمايي باليني كنترل شده داراي گروه شم

Effect of Foot Reflexology on Fatigue in Patients Undergoing Hemodialysis: A Sham-Controlled Randomized Trial

سابقه و هدف: خستگي يكي از نشانه‌هاي شايع در بيماران تحت درمان با همودياليز است. يكي از اقداماتي كه مي‌تواند به عنوان مداخله پرستاري جهت كاهش خستگي به كار رود، ماساژ بازتابي است. اين پژوهش با هدف تعيين تاثير ماساژ بازتابي كف پا بر خستگي بيماران تحت درمان با همودياليز انجام گرديد. مواد و روش‌ها: اين مطالعه كارآزمايي باليني سه گروهي به شكل قبل و بعد در سال 1392 در بيماران همودياليزي مراجعه‌كننده به بيمارستان امام علي (ع) و كلينيك تخصصي ايران مهر شهرستان بجنورد انجام شد. با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي، 78 بيمار به سه گروه آزمون، شم و كنترل تقسيم شدند. ماساژ بازتابي كف پا در گروه آزمون، ماساژ ساده پا بدون فشردن نقاط استاندارد ماساژ بازتابي در گروه شم و مراقبت معمول بخش دياليز درگروه كنترل صورت گرفت. از پرسشنامه خستگي پايپر (Piper) جهت سنجش خستگي قبل و بعد مداخله استفاده شد. داده‌ها با استفاده از آمار توصيفي و آزمون‌هاي ANOVA يك طرفه و Paired-T با سطح معني‌داري 0/05>p مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: آناليز داده‌ها نشان داد بين نمره خستگي بيماران در گروه آزمون و كنترل در مرحله قبل و بعد از مداخله تفاوت معني‌دار وجود دارد (0/001>p). در گروه آزمون نمره خستگي بيماران از 1/35± 4/34 در مرحله قبل به 1/27±3/80 در مرحله بعد از مداخله كاهش يافت، در حالي كه در گروه كنترل، نمره خستگي مرحله بعد (0/87±5/19) نسبت به مرحله قبل (1/04±4/91) افزايش يافته بود (0/001>p). در گروه شم، نمره خستگي مرحله قبل و بعد تفاوت معني‌داري را نشان نداد (0/9= p). استنتاج: ماساژ بازتابي پا مي‌تواند به عنوان يك مداخله پرستاري در كاهش خستگي بيماران همودياليزي مورد استفاده قرار گيرد.

Background and purpose: Fatigue is a common symptom in patients undergoing hemodialysis. Reflexology is a nursing intervention that could reduce fatigue. This study aimed at determining the effects of foot reflexology on fatigue in patients undergoing hemodialysis. Materials and methods: A clinical trial with before and after design was conducted in hemodialysis patients attending Imam-Ali and Iran-mehr clinic in Bojnurd, 2013. Using randomized sampling 78 patients were allocated into three groups: intervention, placebo, and control group. The patients in intervention group received foot reflexology, and simple foot reflexology without pressing certain parts of the foot was done in placebo group. The patients in control group received only routine care. Piper Fatigue Scale was used to measure fatigue level before and after the intervention. Data was analyzed using descriptive statistics, one-way ANOVA and Paired t-test. Results: The results showed a significant difference between fatigue scores in intervention and control groups before and after the intervention (P<0.001). After the foot reflexology, the fatigue score in intervention group reduced to 3.8±1.27 (vs. 4.34±1.35 before the intervention), while the fatigue score in control group increased to 5.19±0.87 (vs. 4.91±1.04 before the intervention) (P<0.05). The placebo group showed no significant difference before and after the intervention (P=0.9). Conclusion: Reflexology can be used as a nursing intervention in reducing fatigue among patients undergoing hemodialysis.