رشد و فروپاشي ديوان سالاري در بندرعباس عصر صفوي

The rise and fall of bureaucracy in Bandar Abbas during Safavid Era

عصر صفوي به دليل تحولاتي كه در صورت بندي اقتصادي­، اجتماعي و ديني ايجاد كرد، يكي از مراحل دوران ساز در تاريخ پر پيشينه­ ي ايران است. دوري صفويان از جهان اسلام، تعيين مرزهاي سياسي مشخص، گسترش ايران زمين، ايجاد ارتش نسبتاً منظم، شكوفايي اقتصادي، بازرگاني و تحول در نظام زمين داري به شكل تيول كه در اواسط حكمراني آنان پديد آمد سامانه و ديوان سالاري گسترده­ اي را مي­ طلبيد. اين مقاله به شيوه­ ي توصيفي و تحليلي، وضعيت ديوان سالاري بندرعباس در آن عصر را با تكيه بر مطالعات جامعه شناسي ـ تاريخي بررسي مي­ كند. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي­دهد، عمده ­ترين دلايل رشد بندرعباس و ديوان سالاري آن عبارت است از: فروپاشي جزيره­ ي هرمز، قرار گرفتن در مسير حمل و نقل و تجارت جهاني، توجه ويژه­ ي حكام صفوي به اين بندر. از سوي ديگر، فقدان ساختار دروني قانونمند­، سلطه ­ي اقتصاد دولتي، استبداد ديواني، دخالت شخص شاه و عوامل آنها در امور بازرگاني و نظام ديواني و ... از عوامل فروپاشي اين بندرگاه و ديوان سالاري آن به شمار مي ­رود.

Safavid Era is a remarkable period in the history of Iran because of the changes in religious awareness, society digression, formation of “Government”, and centralization of power. An effective bureaucratic system was the prerequisite of such changes. This study investigates the bureaucratic system in Bandar Abbas during Safavid Era from a sociological point of view. The results revealed that the main reasons behind defunction of bureaucracy and fall of Bandar Abbas in that era were: involvement of government in trade, corruption of bureaucrats, and the long established dictatorship in Iran.