پيكرگرداني « انسان ـ حيوان » و « حيوان ـ انسان » در فرهنگ افسانه هاي مردم ايران

A study of various types of Metamorphosis of “human animals” and “animal human” in the myths of the Iranian people

يكي از بن­مايه ­هاي بسيار رايج در قصه­ هاي عاميانه­ ي ايران، پيكرگرداني «انسان ـ حيوان» و «حيوان ـ انسان» است كه به سه صورت ديده مي­ شود: تغيير هيأت، طلسم يا جادو و تجسد. در حالت تغيير هيأت فرد براي كمك به قهرمان داستان، درون­مايه­ هايي مانند وصلت با پسر يا دختر، كسب مال و ثروت، از بين بردن دشمن، جذب قهرمان داستان، جبران نيكي قهرمان، گريز از دست تعقيب كننده يا دشمن، گريز از غم و اندوه، پنهان كردن هويت و ... ديده مي­ شود. طلسم و جادو نيز با اهدافي نظير مجازات كردن، به تصرف درآوردن قهرمان دختر داستان و وصلت با او، حسادت به قهرمان داستان، فريب دادن ديگران، شفقت و دلسوزي و ... صورت مي­ گيرد. تجسد نيز با هدف برملا ساختن راز قتل و رسوا كردن قاتل و در برخي موارد نيز به منظور جبران نيكي قهرمان، ياري رساندن بدو، مجازات و ... صورت مي­گيرد. در اين مقاله تلاش شده ­است صورت­ هاي پيكرگرداني، يعني تغييرهيأت، طلسم يا جادو و تجسد در افسانه­ هاي مردم ايران بررسي شود تا هر چه بيشتر بر اهميت حفظ و مطالعه­ ي فرهنگي قصه­ هاي عاميانه ـ كه مهمترين بستر تجلي انگاره­ ها و بن­مايه ­هاي اساطيري است تأكيد شود. نتايج حاصل از اين مقاله در اين قصه ­ها تغيير هيأت با 118 مورد، طلسم يا جادو با 82 مورد و تجسد با 9 مورد بيشترين بسامدها را به خود اختصاص داده ­است.

One of the most common Motifs in Iranian folk tales is the Metamorphosis of “human animal” and “animals human” seen in three ways: shapeshifting, Bewitchment or Enchantment and Reincarnation. In the shape- shifting motifs such as marriage, compensation for the goodness of the hero, gaining wealth, destroying the enemy, attracting the hero, escape from the enemy, escape from pain, hiding the identity and so on can be seen . Bewitchment or Enchantment are also accomplished with goals such as punishing, capturing the hero of the story girl marrying her, jealousy toward the hero of the story, deceiving others, passion and compassion. The Reincarnation is also aimed at revealing the secret of murder and scandalizing the murderer and, in some cases, also to compensate the hero, help, punish, and so forth. This article attempts to investigate the Metamorphosis forms of shapeshifting, Bewitchment or Enchantment and Reincarnation in the myths of the Iranian people, in order to study the importance of preserving and studying the culture of folk tales, which is the most important platform for manifestation of ideas. Mythology is to be emphasized. The study has found out that shape- shifting with 118 cases, Bewitchment or Enchantment with 82 cases and Reincarnation with 9 cases have the most frequencies.