معرفي تفصيلي سفرنامه ي تلگرافچي فرنگي

An introduction to Itineraries of The Foreign Telegrapher

سفرنامه­ ها به عنوان بخشي از رسانه ­ي فرهنگي، حاصل تلاش و كنجكاوي­ هاي شخص سفرنامه­ نويس است كه مشاهدات و تجربيات خود را از يك فرهنگ ناشناخته و بيگانه به فرهنگ خود و هم زيستانش منتقل مي ­كند. سفرنامه ­ها از آنجايي كه غالباً بدون سفارش و دستور از بالادست به نگارش درمي­ آيند، حاصل ذوق و سليقه و خود انگيختگي ­هاي دروني سفرنامه­ نويس است كه در سفر به چشم خود ديده و در حضر آنها را بازنمايي و بررسي و به رشته­ ي تحرير درآورده­ است. از اين رو، در سفرنامه­ ها معمولاً ريزبيني، تيزبيني و نكات ظريفي وجود دارد كه ممكن است بيننده ­ي معمولي را بيش از كتاب­هاي تاريخي و گزارش­ گونه و سلطانيات (نامه هاي درباري) كه با سفارش ديوان­ سالاران توسط منشي­ هاي درباري نوشته شده ­اند آگاه سازد و مي­ تواند براي هر مخاطب و پژوهشگر ديده­ وري، باورپذيرتر و نزديك­تر به واقعيت باشد، با اطمينان به آن مراجعه كند و از داده­ هاي آن بهره برد. سفرنامه­ ي بي­نام تلگرافچي فرنگي نيز از ويژگي­ هاي فوق بي­ بهره نيست؛ افزون بر اين، چون سفرنام ه­اي ناشناخته است و تاكنون كمتر كسي به آن توجه كرده، مي ­تواند اهميت موضوع و ضرورت نگارش مقاله در اين زمينه را نيز توجيه كند. اين مقاله با روش توصيفي و تحليلي، ضمن معرفي سفرنامه­ ي فوق ـ كه گزارش منحصر به­ فردي از وضعيت شهرها، روستاها و راه ­هاي ارتباطي ايران در اواخر حكومت قاجار، براي مكان­يابي مسير سيم­ هاي تلگراف از تهران تا بوشهر و بالعكس است ـ به مقايسه­ ي تطبيقي اين سفرنامه با ساير سفرنامه­ هاي شناخته شده مي­ پردازد؛ به­ ويژه سفرنامه­ هايي كه در عصر قاجاريه نوشته شده ­است. در اين مقاله، افزون بر اهميت تاريخي و جغرافياي تاريخي ايران در آن زمان از نظر ثبت و ضبط آبادي­ها و روستاهاي بين راه، به صورت ضمني به موضوعات پيراموني و مرتبط با آن نيز اشاره­ مي­ شود. نتايج حاصل از اين مقاله نشان مي­دهد كه گسترش اين رسانه­ ي ارتباطي (تلگراف) ـ كه به دلايل بهره­ برداري و حفظ منافع اقتصادي و سياسي دولت استعمارگر و ابرقدرت آن زمان يعني انگلستان به وجود آمد ـ چگونه به ضد خود يا به گفته­ ي هگل، به آنتي­ تز خود تبديل و ابزاري شد براي ايرانيان آن عصر تا به سرعت اخبار را از مركز به شهرستان­ هاي دوردست و بالعكس منتقل سازند. بي شك مي­ توان اين رسانه را يكي از دلايل رشد و بيداري مردم ايران در اواسط و اواخر دوره ­ي قاجار پنداشت كه درنهايت به جنبش اصلاحي مشروطه منجر شد.

Itineraries as a media is the personal efforts and curiosities of the writer, who brings these experiences to his own culture. Since itineraries are written without any obligation, they are out of the writer’s passion and observations only. Therefor there are vigilant and full of details and clues. In comparison with history books that are written by the order of the monarchs, itineraries are more realistic and more acceptable. This applies to the “Itineraries of the Anonymous Telegrapher” as well. Thus this text which has been neglected to this day contains a unique statistic and reports of the cities and roads in Iran in the mid Ghajar era, in order to locate the telegraph lines from Tehran to Bushehr. This study utilizes descriptive analysis method for the text and its related subjects and The results prove that the spread and use of Telegraph –which has been for the economic benefit of the colonial United Kingdomhas become an important tool for communication and enlightenment of the masses at the final stage of the Ghajar dynasty which led to the Iranian Constitutional Revolution.