نظاميات در ادبيات فارسي: ( مطالعه موردي؛ اسكندرنامه نظامي گنجوي )

Militancy in Persian literature (Case study; Nezami Ganjavi’s Eskandarnameh

از درونمايه‌هاي قابل اعتنا در آثار ادب فارسي مقوله نظاميّات است. مُراد ما از نظاميات شامل آن اُموري مي‌شود كه به اَمر و رأي نظامي پرداخته مي‌شود. نظامي گنجوي از سرايندگان برجسته ادبيات رزمي و بزمي بشمار مي‌رود. يكي از آثار برجسته نظامي در حوزه ادبيات رزمي اسكندرنامه است اين اثر كه در دو بخش ( شرفنامه و اقبالنامه) تدوين شده است شرح جنگاوريهاي اسكندر مقدوني است. نظامي در اسكندرنامه سه تصوير متمايز از اسكندر ترسيم مي‌كند. در اين پژوهش به يكي از اين تصاوير پرداخته مي‌شود. تصويري كه او را پادشاهي صاحب تخت و تاج، ولايت ستان و جهانگير نشان مي‌دهد. اسكندر براي دست يافتن به اين همه توفيق در عرصه نظامي از كدام شيوه و شگرد بهره برده است. مولفه‌هاي كاميابي او در عرصه نظاميگري چه اُموري بوده است. و در نهايت منش شخصي او از كدام ويژگي نظامي بهره مند بوده است. مهمترين يافته‌هاي اين پژوهش جايگاه، اهميت و امكان بكارگيري انديشه‌هاي قدما مي‌باشد،مشخص گرديد تا زماني كه آدمي از روي غريزه به نبرد مي‌پردازد، مولفه هايي از قبيل: انتخاب محل جنگ، نحوه آرايش سپاه، تركيب جمعيتي سپاه، استفاده از قوميتهاي گوناگون در تركيب لشگر، روحيّه جنگاوري، دادن وعده غنايم جنگي و پاداش مادي، ديده باني، حفاظت از مناطق تصرف شده، استفاده از حربه رُعب و وحشت افكني در ميان سپاه دشمن، رجز خواني، عنصر موسيقي يا مارش نظامي، مين گذاري، استفاده از منجنيق، مقابله به مثل، كه از شگردهاي مورد اِعتناي اسكندر در نبرد با مخالفين بوده به شكل هاي نويني كاربرد خواهد داشت.

One of the major themes in the Persian literature is the subject of militancy. By militancy we mean the errands undertaken for the fulfillment of military orders. Nezami-Ganjavi is one of the prominent poets in the field of the sagacious literature of Iran. His works are so extensive that cannot be thoroughly discussed in this paper. Hence, in this paper, we've to limit ourselves to the very specific section of Sharafnameh from Ganjavi's Eskandarnameh, Sharafnameh and postpone overall analysis of his seminal works to our upcoming study. Ganjavi presents three different aspects of Alexander’s (Eskandar’s) personality in Eskandarnameh, and only one this aspects is going to be discussed in this paper, one that shows him as a world conquering king and the owner of the thrown and crown. Which techniques and approaches did he apply to reach this level of success and glory in the battle field? What are the main factors which established his triumphant battle field victories?