تجزيه به عامل هاي عملكرد، اجزاي عملكرد و برخي صفات موثر بر مقاومت به خشكي درعدس(Lens culinaris Medik)

Factor analysis of yield, yield components and some effective characters for drought resistance in lentil (Lens culinaris Medik

روش تجزيه به عاملها يكي از روشهاي آماري چند متغيره است كه درآن ميتوان تعداد زيادي از متغيرهاي همبسته را به تعداد كمتري عامل اصلي كاهش داد. به منظور تعيين چگونگي تاثير صفات مرفولوژيكي و فيزيولوژيكي گياه برميزان مقاومت آن به خشكي، آزمايشي روي20 ژنوتيپ عدس در سال 1383در قالب طرح كرتهاي خرد شده انجام گرفت. تجزيه به عاملها بر اساس ميانگين داده هاي حاصل از دو محيط تنش و بدون تنش خشكي، توانست 18 متغير را در4 عامل استخراج شده توزيع نمايد. براي سهولت تفسيرنتايج، تنها آن دسته از ضرايب عاملي كه بزرگتر از 0/38 بودند بدون توجه به علامت آنها معني دار در نظرگرفته شدند. عامل اول 20/28 درصد از كل تغييرات را به خود اختصاص داد. بزرگترين ضرايب عاملي آن مربوط به صفات وزن خشك گياه، وزن خشك برگ، وزن خشك ساقه، سطح برگ و تعداد روز تا 50 درصد گلدهي بود. تمام متغيرها در اين عامل داراي ضرايب عاملي با علامت مثبت بودند. عامل دوم 15/61 درصد از كل تغييرات را به خود اختصاص داد. براي اين عامل صفات ارتفاع گياه در زمان گلدهي، ارتفاع گياه قبل از گلدهي، ارتفاع گياه در زمان برداشت، عرض بوته وتعداد شاخه فرعي اوليه داراي ضرايب عاملي بالا بودند بطوريكه دو متغير داراي ضريب عاملي مثبت و سه متغير ديگر داراي ضريب منفي بودند. همبستگي منفي و معني دار بين ارتفاع گياه در هر سه زمان رشدي (قبل ازگلدهي، موقع گلدهي و موقع برداشت) با عرض بوته وتعداد شاخه هاي فرعي اوليه وهمبستگي مثبت ومعني دار بين صفات عرض بوته و تعداد شاخه هاي فرعي اوليه با يكديگر مشاهده گرديد. عامل سوم 03/14 درصد از كل تغييرات را توجيه نمود كه در اين عامل صفات شاخص برداشت، عملكرد دانه، تعداد غلاف در بوته، محتواي نسبي آب برگ، تعداد دانه در بوته بترتيب داراي ضرايب عاملي 0/758، 0/665، 0/614، 0/608 و 0/586 بودند. در اين عامل نيز تمام متغيرها داراي ضرايب عاملي با علامت مثبت بوده وتمام صفاتي كه براي تشكيل عامل3 با همديگر جمع شده اند همگي داراي ضرايب همبستگي ساده مثبت ومعني دار بودند. عامل چهارم 10/66 درصد ازكل تغييرات صفات را تبئين نمود كه شامل صفات عملكرد بيولوژيك، دماي برگ و وزن 100 دانه بود. جدول همبستگي ساده صفات، وجود رابطه منفي و معني دار بين دماي برگ و عملكرد دانه و رابطه مثبت و معني دار وزن صد دانه با عملكرد دانه را نشان داد.

Factor analysis is one of the multivariate statictical methods which can reduce a large number of correlated variables in small number uncorrelated factors. In order to determain the morphological and physiological effective characters on drought resistance of lentil, twenty lentil gnotypes evaluated on the basis of 18 morphological and physiological characters in a split plot design with 3 replications at the Zanjan University research farm during the spring of 2004. Factor analysis based on mean values over two stressed and non-stressed environments distributed 18 variables in four factors. For easy in explanation, only those factor coefficients that were greater than 0.38, were selected as signification without considering their sign. The first factor could explain 20.28 percent of total variance. The most important coefficients in this factor were related to plant dry weight, leaf dry weight, steam dry weight, leaf area and days to flowering. Significant and postive correlations were observed for all these traits. The second factor explain 15.61 percent of total variance. In this factor, plant hight at before flowering time, harvesting time, canopy width and number of primery branches were the most important traits.There were negative and significant correlations between plant height in flowering, before flowering and harvesting time with canopy width and number of primery branches. There was also positive and significant correlation between canopy width and number of primery branches. The third factor explained 14.03 percant of total variance.The most important traits in this factor were extracted as harvest index, seed yield, pods per plant, water content of leaves and seeds/plant. The fourth factor explained 10.66 percant of total variance.The most important traits in this factor were selected as biological yield, leaf temperature and 100 seed weight. There was a negative and significant correlation between seed yield and leaf temperature, also a positive and significant correlation between 100 seed weight and seed yield was seen.