تحليل فضايي محروميت و نابرابري هاي توسعه در شهرستان هاي ايران

The Spatial Analysis of Deprivation and Inequalities of Development in Sub-provinces of Iran

مقدمه: سنجش سطح توسعه يافتگي واحدهاي منطقه اي در هر كشور امري مهم و اساسي در زمينه برنامه ريزي منطقه اي و سياست گذاري توسعه به شمار مي رود كه در عين حال، عاملي كليدي براي تخصيص منابع مختلف نيز محسوب مي شود؛ زيرا در نتيجه تحليل فضايي توسعه، نابرابري ها و ميزان محروميت نواحي مختلف مشخص مي گردد و اولويت اقدامات براي ارتقاي سطح زندگي را معلوم مي دارد. روش: براي تعيين ميزان توسعه يافتگي و رتبه بندي مناطق لازم است شاخص هاي متعدد اقتصادي، اجتماعي، زيربنايي و غيره مورد بررسي قرار گيرد؛ زيرا در اغلب موارد، عدم تعادل هاي بين منطقه اي و درون منطقه اي از اين شاخص ها ناشي مي شوند. در اين راستا، به كارگيري روش هاي تصميم گيري چند شاخصه (MCDM) مي تواند در يكپاچه نمودن فرآيند ارزيابي شاخص هاي مختلف راهگشا باشد. يافته ها: هدف از پژوهش حاضر، تعيين سطح توسعه يافتگي شهرستان هاي كشور و شناسايي نابرابري هاي منطقه اي مي باشد. بدين منظور، تعداد 54 شاخص مربوط به جنبه هاي مختلف توسعه تدوين گرديد. سپس، وزن شاخص ها و ميزان توسعه يافتگي شهرستان ها با استفاده از روش LINMAP و بهره گيري از نرم افزار Matlab تعيين شد و درنهايت، از نظر سطح توسعه، شهرستان ها به پنج گروه تقسيم شدند. نتايج: نتايج مطالعه نشان مي دهد كه ايران با مشكل نابرابري هاي منطقه اي مواجه است؛ به طوري كه از ميان 336 شهرستان كشور، 77 شهرستان در گروه نسبتاً محروم و محروم قرار مي گيرند. شايان ذكر است كه اغلب مناطق محروم و توسعه نيافته در قسمت جنوب شرق ايران متمركز شده اند. اين مناطق نيازمند بذل توجه كافي و اتخاذ تصميمات ويژه براي رفع محروميت هاي موجود مي باشند و به عنوان اولويت اول برنامه ريزي توسعه پيشنهاد مي شوند.

Introduction: Assessment of the level of development of regional units in a country is crucial issue for regional planning and development policy and it is a key criterion for allocation of various structural funds and national subsidies. For determining the degree of development and ranking of regions، it is necessary to consider numerous economic، social، infrastructural factors. Method: In this way، the application of MCDM can integrate the various indicators into an uniform evaluation procedure. The aim of this study is to evaluate the development level of sub-provinces in Iran using MCDM methods، and consequently to identify the inequities all over the country. A system of 54 indicators of different dimensions of development is developed. The weight of indicators and the level of development of sub-provinces are determined by LINMAP method and by using Matlab software. Then، all sub-provinces were classified into 5 groups in respect of development level. Findings: Results have shown that Iran is suffering uneven development across different regions، so that from all 336 sub-provinces 77 ones are in the group of backward and relatively backward sub-provinces. It is also revealed that highly backward counties are located in the southeast of Iran. Conclusion: Therefore، extraordinary focus ought to be on this region to improve development level in both qualitative and quantitative aspects.