بحثي در تاريخ‌گذاري رسائل اخوان‌الصفا نقدِ نقد عباس همداني به تاريخ‌گذاري پل كازانووا بر رسائل اخوان‌الصف

A Historical Debate on Rasa’il Ikhwan Al-Safa Critic of Critic by Abbas Hamdani on Paul Casanova’s Dating of the Rasa’il Ikhwan Al-Safa

تاريخ نگارش رسائل اخوان‌الصفا به هيچ روي مشخص نيست.نام نويسندگان آن نيز به همگان پوشيده است كه اين امر نيز سبب نظرورزي‌هاي متعددي در اين موارد شده است.به نظر مي‌رسد موضوع تاريخ‌ نگارش رسائل با مقاله‌ي انتقادي پل كازانووا – كه حاوي مطالعات تاريخي و ستاره‌شناسي پيچيده و نويني بود- مرحله‌ي جديدي شده است. نظريه‌هاي ديگري نيز در اين زمينه به وجود آمد كه روش استنادي آن‌ها با روش كازانووا متفاوت بود.نظريه‌ي كازانووا را در دهه‌هاي پاياني قرن بيستم عباس همداني تصحيح و نقد كرده، نواقصي از آن را زدوده و با فرضيه‌هاي جديدنتايج تازه‌اي عرضه كرده است.نظر همداني درباره‌ي زمان نگارش رسائل، تا به امروز نيز در محافل اسماعيلي‌‌شناسي يكي از آراي پذيرفته شده، و ملاك نظر بوده است. در اين مقاله پس از شرحي اجمالي درباره‌ي نظريه‌هاي مذكور، تمايزهاي آن‌ها با يكديگر بررسي مي‌شود.سپس با تحليل نظر همداني، اشكال‌ها و ابهام‌هايي كه در فرضيه‌سازي و نتيجه‌گيري او براي تعيين تاريخ‌ نگارش رسائل وجود دارد، تشريح مي‌شود.نظر همداني در دو بخش «باورها و پيشگويي‌هاي نجومي» و نيز «مسئله‌ي مهدويت و ظهور قائم» نقد مي‌شود.در پايان، با تشكيك در تفسيرهاي همداني از متن رسائل، نظر وي درباره‌ي تبليغي بودن رسائل براي قدرت‌گيري و تأسيس خلافت فاطميان مورد ترديد قرار مي‌گيرد

Date of writing of Rasa’il Ikhwan al-Safa and its writers are not obvious. Because of these ambiguities, there are several ideas on this issue. It seems that dateline of Rasa’il, entered a new stage of research with critical article of Paul Casanova that was full of historical and astrological computations. Of course there were other suggestions with different methods against Casanova. Anyway, Abbas Hamdani has criticized and made a correction Casanova’s theory in final decade of 20 century. He has neglected some imperfections and offered new hypothesis and results. His idea is still one of accepted opinions on dateline of Rasa'il, in Ismailit circles. this present article offered a short definition of Hamdani and Casanova’s ideas at first. Then it has explained the mistakes and ambiguities which are in Hamdani’s conclusion by focused on his commentaries on some part of Rasa’il. This critical review has been done in two parts: problem of astrological predictions in Rasa’il and problem of appointed Mahdi’s return. Finally, after explaining the unqualified interpretations of Hamdani on Rasa’il, his opinion about propagandistic character of Rasa'il in advantage of establishing Fatimid Caliphate, is hesitated.