تحليل عوامل اقتصادي- اجتماعي مؤثر در تخريب مراتع قشلاقي (مطالعه موردي: شهرستان جويبار- استان مازندران)

Investigating Effective Socio-Economic Factors on Destruction and Low-leveling of Rangelands (Case study: Winter Rangelands of Joybar-Mazandaran Province)

عوامل متعددي باعث تخريب و كاهش سطح مراتع قشلاقي مي‌ گردد كه به طور دقيق و ريشه‌ اي‌، به ويژه در حوزه‌ هاي اقتصادي و اجتماعي، تحقيق و بررسي نشده‌ اند و سهم و نقش آنها در تخريب منابع طبيعي مشخص نشده است. بنابراين، ضرورت دارد در برنامه‌ ريزي و سياست‌ گذاري در بخش منابع طبيعي به ويژه مراتع، به نيروهاي محرك انساني در كنار نيروهاي محرك فيزيكي توجه شود. هدف تحقيق حاضر شناخت عوامل اقتصادي- اجتماعي مؤثر بر كاهش سطح مراتع قشلاقي شهرستان جويبار بود. جامعه آماري تحقيق شامل 92 بهره‌ بردار از شش سامان عرفي انارپا، پايين رود پشت، چفت سر، انارمرز، فوتم سفلي، مشك آباد مراتع قشلاقي جويبار تشكيل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونه‌ گيري كوكران 34 بهره‌ بردار تعيين شد. ابزار مورد استفاده در اين روش براي گردآوري داده‌ ها و اطلاعات، پرسشنامه بود. براي تعيين روايي پرسشنامه از پانل متخصصان استفاده شد. به منظور برآورد پايايي پرسشنامه از آزمون ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شد كه مقدار آن 0/63 بدست آمد. نتايج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد كه از بين شاخص‌ هاي اقتصادي-اجتماعي مؤثر بر كاهش سطح مراتع قشلاقي، تنها شاخص اقتصادي تغيير شيوه معيشت بهره‌ برداران معني‌ دار شده است. همچنين بين گويه‌ هاي اين شاخص با ميزان تخريب و كاهش سطح مراتع قشلاقي رابطه مثبت و معني داري در سطح 0/95 وجود دارد و گويه‌ ها، 86 درصد از واريانس متغير وابسته را تبيين مي‌ كنند. نتايج مقايسه تفاوت معناداري ميانگين مؤلفه‌ هاي مورد نظر تحقيق از ديدگاه پاسخگويان محلي نشان داد، تفاوت بين مؤلفه‌ ها كاملاً معنادار در سطح آلفاي 0/01 است. به علاوه، نتايج حاصل از تحليل رگرسيوني نشان داد كه متغير تأثير بهره‌ برداري گروهي، تغيير كاربري اراضي، رقابت در افزايش تعداد دام و فقر مالي و كاهش درآمد، بيشترين تأثير را بر كاهش سطح مراتع قشلاقي داشته است.

There are several factors causes winter rangelands destruction wich has not been root investigated specially in socio-economic fields and their role in natural resources destruction are not determined. So, it's necessary to give attention to human and physical driving forces in natural resource planning and policy. The object of this study is determining the socio-economic factors associated with low-leveling summer rangelands of Joybar city. The statistical population consisted of 92 stakeholder from 6 custom units (Samane Orfi) Anarpa, Paeinrud, Chaftsar, Anarmarz, Futam sophla, Moshk-abad. Sample size by Cochran formula calculated 34 stakeholder. Questionnaire associated with interview related to the subject of research have been used for collecting data. Questionnaire validity and reliability were attained respectively by specialists & rsquo; views and Kronbach alpha coefficient (0.635). Totally 30 questionnaires were filled randomly by experts in province and responses were analyzed by SPSS software after extracting and grouping in Excell. Presented answers for each factor were expressed in variation coefficient way and they were prioritized according to it. Results showed that only economic index of "changing life style" among different socio-economic factors had significant effect. Also there were significant and positive relationship with this factor and low-leveling winter rangelands in 99 percentage and & nbsp; the vriables explains 86 percentage of the dependent vraible varience. Also, the results of regression analysis showed that the more effective factors on low-leveling winter rangelands were "common utilization effects & quot; land use change & quot; & quot; competition in increasing number of livestock" and & quot; poverty and revenues & quot;. & nbsp;