مطالعه تجربه ايفاي هم زمان نقش شغلي – خانوادگي در زنان سرپرست خانوار با تاكيد بر زنان دست فروش مترو

Studying the experience of playing the role of the job - family by female-headed households with an emphasis on subway female peddlers

مقدمه: مطالعات خانواده در مناطق مختلف جهان، حاكي از افزايش خانواده هاي زن سرپرست است. در شرايط كنوني، پيامد افزايش اين نوع خانواده ها، فزوني فقر و آسيب پذيري اجتماعي و شيوع بالاي فشارهاي رواني در جامعه است. افزايش زنان شاغل به ويژه زنان سرپرست خانواري كه براي گذران زندگي در مترو به دست فروشي مي پردازند، از يك سو در تغيير الگوهاي خانوادگي موثر است و از سوي ديگر، بازتاب تغيير الگوهاي ناشي از تحول ساختاري در خانواده بوده و در مناسبات اجتماعي آشكار مي شود. اين واقعيتي است كه جامعه ما از يك سو، با فشار الگوهاي فرهنگي سنت گرا در زمينه نقش هاي زن و مرد و تقسيم كار مبتني بر جنسيت روبه روست و از سوي ديگر، پذيرش نقش هاي اقتصادي و اجتماعي گسترده تر از جانب زنان مشاركت بيش ازپيش آنان در مسئوليتها و مشكلات زندگي خانوادگي را مي طلبد. هدف از اين پژوهش، شناخت آثار ايفاي نقشهاي چندگانه در زنان دست فروش مترو، نگرش زنان ياد شده نسبت به خودشان و راهكارهاي آنان براي رفع فشارهاي نقشي بوده است. روش: مقاله حاضر بر پايـه يافتـه هاي يك مطالعه كيفي با استفاده از تكنيك مشاهده و مصاحبه نيمه ساخت يافته با زناني است كه در مترو به دست فروشي مـي پردازنـد. نمونه گيري نيز به شيوه گلوله برفي كه يكي از راهبردهاي نمونه گيري غير تصادفي است، انجام شده است. يافته ها: اين تحقيق نظريه هاي تكثر نقش و اعتلاي نقش را كه در چارچوب نظري تشريح شده تاييد مي كند. نقش هاي مختلف زنان دست فروش مترو (نقش اقتصادي، نقش مادري، نقش خانه داري) مجموعه اي از فرصتها و محدوديت ها را در اختيارشان مي گذارد. داشتن شغل با رشد مهارتها، ايجاد يك چهارچوب زمان بندي شده منظم براي زندگي همراه بوده و حتي فشارهاي رواني ناشي از برخورد نقشها در آنها را به حداقل رسانده است. درواقع يافته ها دلالت بر اين مسئله دارند كه در سطح همين نمونه خاص تعدد نقش تاثير مخربي بر اين زنان نداشته است. بحث: نتايج حاكي از اين واقعيت است كه گرچه رويكردهايي مانند تكثر نقش و فشار بار اضافي نقش باعث شده كه اين افراد از نظر اختلالات رواني مثل اضطراب، خستگي و افسردگي نسبت به زناني كه فقط به نقش هاي سنتي مي پردازند در وضعيت نامطلوبي قرار گيرند ولي در مقابل با توجه به نظريه اعتلاي نقش، اشتغال به عنوان نقشي جديد موجب عزت نفس، استقلال مالي و كسب حمايت اجتماعي گسترده تري شده است. همچنين با ايجاد حس مفيد بودن، بخشي از نيازهاي رواني آنان را تامين كرده و موجب گسترش عامليت، توانمندي و خودباوري اين زنان شده است.

Introduction: The family studies conducted worldwide revealed an increase in female headed families. In the current situation، the increase in female headed families will lead to the increase in poverty and social vulnerability as well as a high prevalence of psychological pressure in the society. The increase in the number of working women، particularly those of female headed families who make a living by peddling their wares around the subways، can have an impact on changing the family patterns on the one hand، and reflects the changed patterns caused by the structural transformation in the family which is manifested in the social relations، on the other hand. This is a fact that our society is faced with the pressure of traditionalist cultural patterns regarding men and women’s roles and gender-based division of labour، on the one hand، and it requires the acceptance of broader social and economic roles by women and their higher participation in accepting the responsibilities and solving the problems of the family life، on the other hand. This study aimed to identify the effects of performing multiple roles on ، female peddlers in subways their attitudes toward themselves and their strategies to address the role pressure. Method: A qualitative study using observation techniques and semi-structured interviews with female peddlers in the subways was applied. Participants were chosen through snowball sampling، a non-probability sampling technique. Findings: This study approved the role accumulation theory and the role enhancement theory describe in the theoretical framework. The multiple roles of subway female peddlers (e.g.economic role، maternal role and housekeeping) provided them with a set of opportunities and constraints. Having a job was associated with developing skills and creating a regularly scheduled framework for life and it had minimized the psychological pressures caused by the conflict of the roles. Therefore، the results showed that having multiple roles does not affect women destructively. Discussion: The results of the study showed that although approaches، such as role plurality، role conflict and the pressure of role overload lead these women to have adverse conditions in terms of anxiety، fatigue and depression compared to those women who accept only the traditional roles (e.g. housekeeping)، having a job leads to higher self-esteem، more financial independence as well as achieving extensive social support. Moreover، by creating feelings of usefulness، a part of the psychological needs are met and their capability and self-confidence are increased.