رابطه بين سرمايه اجتماعي و مشاركت سياسي (مطالعه موردي: شهروندان قم)

Relation between Social Capital and Political Participation (Case Study: Qom Citizens

مقدمه: گذار مطلوبِ جامعه معاصر ايران از نظم سنتي به مدرن، نيازمند مشاركت سياسي شهروندان است و تحقق اين مشاركت نيز، نيازمند فراهم بودن متقدمهاي مهمي ازجمله سرمايه اجتماعي است. در اين رابطه، سرمايه اجتماعي عامل مهمي است كه تعيين نقش و چگونگي تاثيرگذاري آن بر مشاركت سياسي و احياناً به فعل درآوردن نيروي بالقوه آن، اخيراً مورد توجه ويژه در محافل علمي واقع شده است و معرفت به سرمايه اجتماعي در جهت تامين مشاركت سياسي و نهايتاً كمك به توسعه سياسي و تكوين و بسط دموكراسي، حائز اهميت است. بنابراين، فرض بر اين است كه سرمايه اجتماعي ظرفيت كنش سياسي افراد را افزايش داده و درنتيجه احتمال درگيري سياسي آنان را بالا مي برد. بر همين اساس، تحقيق حاضر با استفاده ازنظريه رابرت پاتنام، به آزمون رابطه بين سرمايه اجتماعي و مشاركت سياسي در بين شهروندان مي پردازد. روش: تحقيق حاضر با روش شناسي كمي، روش پيمايش و تلفيقي از شيوه هاي نمونه گيري خوشه اي چندمرحله اي، تصادفي نظام مند و تصادفي ساده در بين 383 نفر از شهروندان 18 تا 65 سال ساكن در شهر قم انجام گرفته است. يافته ها: بين همه مولفه هاي سرمايه اجتماعي و مشاركت سياسي شهروندان قم رابطه مثبت وجود دارد. اگرچه بر اساس نتايج تحليل رگرسيون چندمتغيره، از بين مجموع چهار متغير پيش بين اعتماد اجتماعي، انسجام اجتماعي، آگاهي و مشاركت اجتماعي غيررسمي، تنها دو متغير آگاهي و مشاركت اجتماعي غيررسمي اثر مستقيمي روي مشاركت سياسي دارند كه دراين بين، سهم متغير آگاهي بيشتر از مشاركت اجتماعي غيررسمي است، اما نتايج تحليل مسير نشان داد كه تمامي اين چهار متغير توانسته اند به يكي از سه شكل مستقيم، غيرمستقيم و توامان (هم مستقيم و هم غيرمستقيم) روي مشاركت سياسي شهروندان قم تاثير بگذارند كه از بين آنها، بيشترين تاثير به ترتيب مربوط به متغيرهاي آگاهي، مشاركت اجتماعي غيررسمي، اعتماد اجتماعي و انسجام اجتماعي بوده است. بنابراين، شهروندان با مشاركت سياسي بالاتر، شهرونداني اند كه از آگاهي، اعتماد اجتماعي، مشاركت اجتماعي غيررسمي و هماهنگي بيشتري با نظام ارزشي و هنجاري جامعه برخوردارند. بحث: اگرچه همه متغيرهاي آگاهي، اعتماد اجتماعي، مشاركت اجتماعي غيررسمي و انسجام اجتماعي به طور مستقيم يا غيرمستقيم روي مشاركت سياسي شهروندان موثرند، اما بخش محوري سرمايه اجتماعي كه ضمن تقويت ساير عناصر آن، مشاركت سياسي شهروندان را افزايش مي دهد، آگاهي است. از طرفي، با توجه به روابط متقابل عناصر سازنده سرمايه اجتماعي، مي توان با تقويت آگاهي، بر ساير ابعاد سرمايه اجتماعي نظير انسجام اجتماعي، اعتماد اجتماعي (به ويژه اعتماد نهادي) و مشاركت اجتماعي غيررسمي اثر مثبت گذاشت. درواقع، هرچه در عرصه هاي عمومي (اجتماعي-سياسي) عنصر آگاهي باكيفيت تر، به هنگام تر و اجرايي تر باشد، مي تواند سبب ساز افزايش مشاركت سياسي شهروندان در سطحي بالاتر و بيشتر باشد.

Introduction: Desirable transition of contemporary society of Iran from traditional to modern order requires political participation of citizens. To achieve this participation، important prerequisites including social capital are required. In this regard، social capital is an important factor which determination of its role andeffects on political participation and activating its potential force are being considered in scientific communities recently. Recognition of social capital is important to provide political participation and to facilitate political development and promotion of democracy. Therefore، it has been assumed that social capital increases individuals’ potential of political action and increases the probability of their political engagement. Accordingly، present research examines the relation between social capital and political participation among citizens applying Robert Putnam’s theory. Method: Using a mixture of multi-stages cluster، systematic random and simple random sampling methods، 383 citizens aged 18-65 years old at city of Qom participated in this survey study. Findings: There was a positive relation between all components of social capital and political participation among Qom citizens. Although according to results of the multiple regression analysis، out of four predictor variables including social trust، social integration، knowledge and informal social participation، only two variables of knowledge and informal social participation had direct effect on political participation giving more weight to knowledge. However، results of the path analysis showed that all of these four variables had affected political participation of Qom citizens directly، indirectly and simultaneously (both direct and indirect). Knowledge، informal social participation، social trust and social solidarity had the most influence respectively. Therefore، citizens with higher political participation are those who have more knowledge، social trust، informal social participation and show more consistency with values and norms of the society. Discussion: Although knowledge، social trust، informal social participation and social integration had effects on citizens’ political participation directly and indirectly،knowledge is the central part of social capital that increases citizens’ political participation while strengthening its other elements. In addition، considering mutual relations among elements of social capital، strengthening knowledge can positively influence other components of social capital such as social integration، social trust (especially institutional trust) and informal social participation. In fact، whatever knowledge element be more qualified، on-time and practical in public spheres (social-political)، it will resulted to rising of citizens’ political participation at higher and more levels.