رويكرد چند بعدي به اندازه گيري فقر؛ مفاهيم نظري و شواهد تجربي از اقتصاد ايران در طول سال هاي 92 - 1370

Multidimensional Approach to Measuring Poverty: Theoretical Concepts and Empirical Evidence from the Iranian Economy from 1370 to 1392 Persian Calendar

مقدمه: فقر پديده اي است چندوجهي كه بررسي و تحليل كليه وجوه و ابعاد آن، لازمه شناخت دقيق آن است. در گذشته فقر تنها از رويكرد درآمدي اندازه گيري مي شد، اما اين رويكرد ساير نمودهاي فقر را در نظر نمي گيرد. به عنوان مثال ممكن است فردي ازنظر درآمدي فقير نباشد اما مجبور باشد بخش عمده اي از درآمد خود را صرف بيماري صعب العلاج خود كند. رويكرد چندبعدي به اندازه گيري فقر (به جاي رويكرد درآمدي)، ماهيت چندوجهي آن را در نظر مي گيرد. راه هاي متفاوتي براي به حساب آوردن ماهيت چندبعدي فقر در ارائه شاخص فقر تاكنون معرفي شده است كه ازجمله آنها مي توان به داشبورد متغيرها، شاخص هاي تركيبي، نمودارهاي ون، رويكرد تسلط، رويكرد آماري، رويكرد فازي و رويكرد شمارش اشاره كرد. روش: روش الكير و فوستر، به عنوان يكي از پركاربردترين روش هاي اندازه گيري فقر چندبعدي روشي مبتني بر شمارش است كه توسط سازمان ملل متحد براي توليد شاخص فقر چندبعدي جهاني مورد استفاده قرار مي گيرد و در اين تحقيق نيز مورد استفاده قرار گرفته است. براي دست يابي به شاخص فقر چندبعدي، 10 شاخص در سه بُعد آموزش، سلامت و تسهيلات زندگي مورد بررسي قرار گرفت. با در نظر گرفتن وزن يكسان براي هر بعد و وزن يكسان براي هريك از شاخصهاي درون هر بعد، خانواري فقير تشخيص داده شد كه در بيش از يك سوم شاخصها محروم باشد (حدثاني). آنگاه پس از شناسايي افراد فقير توابع تجميع مرسوم با تعديلاتي اعمال شده و شاخص هاي فقر الكير و فوستر محاسبه شدند. در اين تحقيق روش الكير و فوستر روي داده هاي مستخرج از طرح هزينه – درآمد خانوارهاي شهري و روستايي ايران در سالهاي 1370 تا 1392 به كار بسته شده است. يافته ها: نسبت سرشمار تعديل شده در دوره موردبررسي در مناطق روستايي از 35/4 درصد به 10/1 درصد و در مناطق شهري از 13/33 درصد به 9/5 درصد كاهش يافته است. اين كاهشها به واسطه كاهش شيوع و شدت فقر به صورت هم زمان بوده است. استنباط آماري انجام شده روي نسبت سرشمار تعديل شده حاكي از آن است كه اختلاف بين اين شاخص در مناطق شهري و روستايي در تمام سالها در سطح اطمينان 95 درصد، معني دار و اختلاف شاخص با مقادير سال قبل آن نيز براي اغلب سالها چه در مناطق شهري و چه در مناطق روستايي، معني دار بوده است. بحث: محاسبه شاخص الكير فوستر نشان داد كه فقر چندبعدي در مناطق شهري و روستايي ايران با كاهش مواجه بوده است كه البته شدت اين كاهش در مناطق روستايي به شكل قابل توجهي بيشتر است. كاهش شديدتر مقدار فقر در مناطق روستايي نسبت به مناطق شهري، به واسطه تمام امكانات و تسهيلات زندگي است كه در فاصله سالهاي 1370 تا 1392 براي خانوارهاي روستايي فراهم شده است. در سالهاي پس از اتمام جنگ بسياري از خانوارهاي روستايي كشور دسترسي به برق يا آب لوله كشي و يا حمام مستقل در محل سكونت خود نداشته اند. اما اقدامات انجام شده در بازه زماني مزبور باعث شده است كه اين امكانات به سطح روستاها رفته و تسهيلات زندگي براي خانوارهاي روستايي نيز فراهم شود. اين در شرايطي است كه تغيير مزبور در خانوارهاي شهري چندان محسوس نبوده است؛ چراكه از ابتداي دوره نيز اغلب خانوارهاي شهري به امكانات رفاهي موردبررسي دسترسي داشته اند.

Introduction: Poverty is a multidimensional phenomenon، the analysis of all the dimensions of which would require an accurate understanding of it. In the past، poverty was used to be measured using the income approach، but such an approach fails to take other forms of poverty into account. For example، an individual may not be poor in terms of income، but may have to spend a significant portion of his income for the treatment of a terminal illness. Contrary to the income approach، the multidimensional approach to poverty measurement takes its multidimensional nature into account. Various ways have so far been introduced in order to take this multidimensional nature into account in providing poverty indicators. These methods include the dashboard of variables، composite indices، Venn diagrams، the dominance approach، the statistical approach، the fuzzy set approach and the axiomatic approach. Method: As one of the most common methods for measuring multidimensional poverty، Alkire and Foster method is a counting-based method developed by the United Nations to calculate the global multidimensional poverty index. To obtain this index، ten indicators in the three dimensions of education، health and living standards are examined. Assigning an equal weight to each of the above dimensions، and to each of the indicators associated with each dimension، a household identified as deprived in more than a third of the indicators is classified as poor (dual cut off). Next، the common accumulation functions were implemented with some adjustments، calculating the Alkire and Foster poverty indicators. In this study، the Alkire - Foster method has been applied to data from the urban and rural household’s income and costs survey conducted between 1370 and 1392 Persian calendar. Findings: The headcount ratio has decreased from 35.4% to 10.1%، in rural areas and from 13.3% to 9.5% in urban areas during the period under investigation. This decrease can be explained by the simultaneous decrease in both the intensity and incidence of poverty. The statistical inference applied to the adjusted headcount ratio shows the difference between urban and rural areas during all these years to be significant at a significance level of 95%. Furthermore، differences with the values associated with the previous years have also been significant for both urban and rural areas in most of the years. Discussion: The Alkire-Foster index shows decreased multidimensional poverty in both urban and rural areas in Iran. This decrease، however، is more pronounced in rural areas. This more significant decrease in poverty in rural areas is caused by all the living facilities provided for rural households between 1370 and 1392 Persian calendar. During the years following the end of the Iran-Iraq war، many Iranian households living in rural areas did not have access to electricity، running water or separate toilets and bathrooms in their places of residence. However، actions taken during the 1370-1392 timeframe have taken such facilities to rural areas as well. Meanwhile، however، these changes have not been so tangible in urban areas، because most urban households have had access to such facilities since the beginning of the period under investigation.