بازيابي فرهنگ متعارف ايراني در تاريخ‌نگاري ابن‌بلخي حكمت عملي و فرهنگ شعوبيه)

Recovery of Persian Conventional Culture in Historiography of Ibn -Balkhi Practical Theosophy and Culture of Shuubiye

مقاله‌ي حاضر پژوهشي در زمينه‌ي تاريخ فرهنگي ايران است و به لحاظ جست‌وجو در تاريخ نوشته‌ي ابن‌بلخي براي دست‌يابي به انديشه‌ي مسلط بر آن، پژوهشي در حوزه‌ي معرفت‌شناسي به شمار مي‌آيد.نقش فرهنگ فرد مورخ و فرهنگ جامعه‌ي مورخ در تاريخ‌نگاري او به لحاظ درك رخدادهاي تاريخي و چگونگي پردازش آن‌ها موضوعي در خور بررسي است.معرفت متعارف مسلط در روزگار ابن‌بلخي، رويكردي به انديشه‌ي سياسي ايرانيان و فرهنگ شعوبيه داشت كه به هر دو رويكرد در فارسنامه مي‌توان دست يافت.نتيجه‌ي تحقيق حاضر نشان مي‌دهد معرفت متعارف جامعه در تاريخ‌نگاري مورخان- براي نمونه ابن‌بلخي- به لحاظ درك و تبيين معيارهاي اعتباري مورخ بازتاب مي‌يابد.نگرش ابن‌بلخي واكنشي به حضور تركان در مسند قدرت در ايران بود؛ در حالي كه با آداب ملك‌داري پارسيان آشنا نبودند و همچنين واكنشي بود به حضور اقوام «غير»ايران در ايران‌زمين.او در مواجهه با بيگانگان، با هدف بازتوليد دستاوردهاي فرهنگي ايرانيان پيشين، به تاريخ‌نگاري «ايران‌مدار» روي آورد.استنباط‌هاي محقق با تفسير و تحليل مضمون و داده‌ها و كشف معيارهاي اعتباري ابن‌بلخي، با در نظر گرفتن زيست‌گاه و صورت‌بندي معرفت او به دست آمده است.

The present paper is a research on the cultural history of Iran. Considering that the research was conducted on the historiography of Ibn- Balkhi in order to acquire its dominant ideas, it is considered an epistemology research. Certainly, the role of the historian’s and his society’s culture can be considered a thematic issue in his writing and in the historian’s understanding of historical events and the way he processes them. Ibn -Balkhi’s conventional insight had an approach to the political thoughts of Iranians and Shuubiye culture. Both approaches can be readout in Farsnameh. The result of the study showed that the conventional insight of the society is reflected in the historians’ historiography - such as Ibn -Balkhi - in terms of the historian’s understanding and explanation of credential criteria. Ibn- Balkhi’s viewpoint was a response to the presence of Turks who were in power in Iran, and who were not familiar with the customs of the Persian Governance regulations. It was also a reaction to the presence of non-Iranian ethnics in Iran. In order to confront with the foreigners and with the aim of reproducing the previous Iranian cultural achievements, he turned to “Iran-centered” historiography. The researcher’s inferences have been acquired through the interpretation of contents and data, and discovering credential criteria of Ibn- Balkhi, considering his habitat and classifying his insight.