تعيين شاخص مخاطرة سلامت تجمع عناصر آرسنيك، آلومينيم، روي و مس در گياهان دارويي بادرنجبويه و گل گاوزبان مصرفي شهر همدان

Health risk assessment of heavy metals (As, Al, Zn and Cu) in lemon balm and borage Marketed in Hamedan City

هداف: گياهان دارويي هم به‌لحاظ درمان و هم پيش‌گيري از بيماريها از ارزش و اهميت خاصي در تأمين بهداشت و سلامتي جوامع برخوردارند. در ساليان اخير، بهعلت عوارض سوء ناشي از مصرف داروهاي شيميايي و آثار جنبي آن، گرايش به گياهان دارويي افزايش يافته است، ولي با توجه به احتمال وجود بعضي عناصر سمي در آنها، اين پژوهش با هدف تعيين مخاطرة سلامت مصرف گياهان دارويي مصرفي شهر همدان بر اساس پتانسيل خطر عناصر آرسنيك، آلومينيم، روي و مس در سال 1394 انجام يافت. مواد و روش­ها: پس از تهية چهار نمونه از هر كدام از گونه‌هاي بادرنجبويه و گل گاوزبان و آماده سازي آنها به روش هضم اسيدي در آزمايشگاه، غلظت تجمع يافتة عناصر در دستگاه پلاسماي جفت‌شدة القايي در سه تكرار خوانده شد. پردازش آماري نتايج نيز با نرمافزار SPSS انجام يافت. يافته ها: بيشينة ميانگين غلظت عناصر آرسنيك، آلومينيم، روي و مس بر حسب ميليگرم در كيلوگرم برابر با 0.175 ± 0.07, 13.93 ± 5.50, 0.34 ± 0.18 و 0.25±0.08 و مربوط به نمونه هاي بادرنجبويه بود. همچنين، ميانگين غلظت آلومينيم در نمونه هاي بادرنجبويه بيش از رهنمود WHO بود. از طرفي، شاخص مخاطرة سلامت در همة عناصر در نمونه هاي بادرنجبويه و گلگاوزبان كوچكتر از 1 و بيان‌گر عدم بروز مخاطره براي مصرف‌كنندگان بود. نتيجه گيري: مصرف كنترل‌شدة گياهان دارويي اثر سوء‌بهداشتي بر سلامت مصرفكنندگان ندارد، ولي با توجه به افزايش استفاده از نهاده هاي كشاورزي، لجن فاضلاب، پساب تصفيهخانهها و جزآن توسط كشاورزان، نسبت به پايش دورهاي و منظم مواد غذايي از نظر غلظت باقيمانده يا تجمع يافتة آلاينده هاي شيميايي به‌منظور حفظ امنيت غذايي توصيه ميشود.

Background and purpose: Medicinal plants are importance in the both approach of treatment and prevention of diseases in human societies. In recent years, due to the adverse effects of chemical drugs and their side effects, tendency to use of medicinal plants have increased. But due to the possibility of some toxic elements in medicinal plants, this study was carried out for analysis and health risk assessment of As, Al, Zn and Cu in lemon balm and borage marketed in Hamedan City in 2015. Materials and Methods: After preparation of four samples of each medicinal plant and acid digestion of the samples according to standard methods, the concentration of elements in samples was determined using inductively coupled plasma-optical emission spectrometry (ICP-OES) in three replicates. Also, all statistical analyses were performed using the SPSS statistical package. Results: The results showed that the maximum mean concentrations of As, Al, Zn and Cu in plant samples were 0.175 ± 0.07, 13.93 ± 5.50, 0.34 ± 0.18 and 0.25±0.08 mg/kg, related to lemon balm respectively. However, the mean concentration of Al in lemon balm samples was upper than WHO maximum permissible limits (MPL), but health risk assessment showed that no potential risk for children and adult by consume the studied herbal plants. Conclusion: Although controlled consumption of medicinal plants has not adverse effect on the consumers’ health, but concerning increased use of agricultural inputs, sewage sludge and wastewater by farmers, regular periodic monitoring of chemical pollutants content specially heavy metals in foodstuffs are recommended for food safety.