ويژگي‌هاي ساختاري گونۀ اُرس (Juniperus excelsa) در جنگل‌هاي كوهستاني دامنۀ جنوبي البرز (پژوهش موردي: منطقۀ آتشگاه كرج)

(Structural characteristics of Juniperus excelsa in the mountainous forests of Alborz south facing slope (Case study: Atashgah, Karaj)

با توجه به كم بودن مطالعات ساختاري در جنگل‌هاي اُرس (Juniperus excelsa) در ناحيۀ رويشي ايران-توراني و لزوم مطالعات ساختاري براي شناخت، احيا و توسعۀ اين جنگل‌ها، پژوهش حاضر با هدف بررسي ويژگي‌هاي ساختاري جنگل‌هاي اُرس واقع در دامنۀ جنوبي البرز (منطقه آتشگاه شهرستان كرج) انجام گرفت. بدين منظور با طراحي شبكه‌اي با ابعاد 50 ×50 متر و تعيين مختصات تمام درختان به‌روش فاصله-آزيموت، قطر‌ تاج‌پوشش درختان در توده‌اي به مساحت 9/15 هكتار برداشت شد. به‌منظور بررسي ويژگي‌هاي ساختاري اين توده، از شاخص‌هاي فاصله تا نزديك‌ترين همسايه (بررسي تراكم درختان)، كلارك و اوانز و زاويۀ يكنواخت (تنوع موقعيت مكاني)، مينگلينگ (آميختگي)، اختلاف ابعاد (تنوع ابعاد درختان)، رقابت تاجي (رقابت تاجي درختان) بين پايه‌هاي اُرس و نيز شاخص S براي مطالعۀ سطح تنوع درختي استفاده شد. نتايج نشان داد كه الگوي مكاني و چيدمان درختان اُرس در كنار يكديگر يكنواخت بوده و از نظر تنوع درختي، خالص و فاقد هر گونه آميختگي درختي است. همچنين، شاخص رقابت تاجي 48/0 (بدون واحد) به‌دست آمد كه نشان‌دهندۀ رقابت تاجي پايين در اين توده است. شاخص S كه بيانگر سه جنبۀ مختلف ساختار (تنوع موقعيت مكاني، تنوع گونه‌اي و تنوع ابعاد) است، با ارزش 227/0، نشان مي‌دهد كه تودۀ مورد مطالعه داراي سطح تنوع‌ درختي پاييني است. نتايج اين نوع مطالعات را مي‌توان به‌منظور معرفي الگويي مديريتي براي حفظ، احيا و توسعۀ اين جنگل‌ها كه داراي اكوسيستم‌هايي حساس و شكننده‌اند، به‌كار گرفت.

According to the few basic and applied research related to the structure characteristics of Juniper (Juniperus excelsa)stands in the Irano-Turanian forests and the need for early recognition and proper management of these forests, the present study was carried out to evaluate the structural characteristics of J. excelsa forests located on south facing slope of Alborz mountain chain, Atashgah area, Karaj. For this purpose, systematic network with dimensions of 50×50 m was laid out and coordinates of all trees were determined by distance-azimuth techniques. Canopy diameter was measured in an area about 15.9 hectare in this stand. In order to study the structural characteristics of the stand, nearest neighbors distance index (density of trees), Clark and Evans index and uniform angle index (a variety of location), Mingling index (species diversity), size differentiation index (variety of trees), crown competition factor (competition of canopy trees) between J. excelsa and S index were used in this stand. The results showed that spatial pattern and arrangement of trees were regularly together and variety of trees, was found to be pure without any mixture. The crown competition index was 0.48 (non-unit) representing low crown competition in this stand. Three different aspects of the S index (diversity of spatial pattern, species diversity, and size variety) were 0.227 indicating low levels of tree diversity. The results of this study can be usefully employed for management, preservation, restoration, and development of sensitive and fragile J. excelsa forest ecosystems.