پاسخ ريخت‌شناسي و فيزيولوژيك برگ چنار و كاج تهران به آلودگي محيط شهري در تهران

Morphological and physiological properties of Patanus orientalis and Pinus eldarica leaves to urban pollution in Tehran

آلودگي محيط شهري صدمات زيادي را بر گياهان و جانوران وارد مي‌آورد. در گياهان، برگ از حساس‌ترين اندام‌ها به اين آلودگي‌ها به‌ويژه آلودگي هواست و در محيط آلوده، ممكن است از نظر ريخت‌شناسي و فيزيولوژيكي تغييراتي داشته باشد.مطالعة حاضر به‌منظور بررسي تأثير تجمع فلزات سنگين در برگ درختان چنار و كاج تهران و پاسخ ريخت‌شناسي (سطح، رطوبت و سطح ويژۀ برگ) و فيزيولوژيك (مالون دي‌آلدهيد، پرولين و آنزيم كاتالاز) اين گونه‌ها در منطقة آلوده (مركز تهران) و منطقة كم‌آلوده (پارك جنگلي چيتگر) انجام پذيرفت. به اين منظور، 20 اصله درخت سالم، متقارن و يكسان از نظر سن و قطر و ارتفاع، انتخاب و 3 برگ از جهت غربي تاج هر درخت (10 اصله در منطقة كم‌آلوده و 10 اصله در منطقة كم‌آلوده) نمونه‌برداري شد. غلظت سرب، كادميم و كروم به‌طور معني‌داري در برگ‌هاي چنار بيشتر از كاج تهران و در منطقة آلوده بيشتر از منطقة كم‌آلوده به‌دست آمد p≤0.05))، در‌حالي كه غلطت روي در منطقة آلوده كمتر از منطقة كم‌آلوده و در چنار بيشتر از كاج تهران به‌دست آمد. سطح برگ و سطح ويژة برگ چنار منطقة آلوده كمتر از منطقة كم‌آلوده به‌دست آمد، ولي تفاوت معني‌داري براي كاج تهران مشاهده نشد. درصد رطوبت برگ در هر دو گونه در منطقة آلوده كمتر از منطقة كم‌آلوده به‌دست آمد. محتواي پرولين و مالون دي‌آلدهيد در منطقة آلوده بيشتر از منطقة كم‌آلوده و در چنار نيز بيشتر از كاج تهران گزارش شد و بيشترين فعاليت كاتالاز نيز در چنار منطقة آلوده مشاهده شد. با توجه به نتايج تحقيق، مي‌توان بيان كرد كه كاج تهران به‌نسبت مقاوم‌تر بوده است، ولي از طرف ديگر، مقدار تجمع آلاينده نيز در اين گونه كمتر از چنار است. علت احتمالي تأثيرپذيري بيشتر چنار، جذب زياد آلاينده‌ها توسط اين گونه در مقايسه با كاج تهران است. در نتيجه مي‌توان گفت چنار، گونه‌اي با بيش‌انباشت زياد آلاينده‌هاست ولي به‌شدت از نظر ريخت‌شناسي و فيزيولوژيكي تحت تأثير قرار مي‌گيرد.

Urban pollution can damage animals and plants. Leaf is one of the most sensitive organs to air pollution, which can be changed morphologically and physiologically under pollution stress. The present study was conducted to evaluate the accumulation of heavy metals in Platanus orientalis and Pinus eldarica leaves and also their morphological (leaf area, leaf moisture and specific leaf area) and physiological (malondialdehid, proline and catalase) responses in the polluted (Center of Tehran) and non-polluted area (Chitgar Forest Park). For this purpose, 20 healthy tress (10 trees of polluted area and 10 tress of non-polluted area) with same age, height and DBH were selected. The results showed the concentration of lead, cadmium, and chromium in the urban area was higher than those obtained in non-polluted area for Platanus orientalis and Pinus eldarica. Zinc concentration in Platanus orientalis leaves of polluted area was less than that in non-polluted area, while there was not observed a significant difference between these areas for Zn in Pinus eldarica needles. Leaf moisture of Platanus orientalis in polluted area was less than that in non-polluted area, but there was not found a significant difference for leaf area and specific leaf area. Proline and catalase activity in polluted area were more than those in non-polluted area for both Platanus orientalis and Pinus eldarica, whereas malondialdehid in polluted area was more in respect to non-polluted area only for Platanus orientalis. There was found an increase for malondialdehid in Platanus orientalis leaves in polluted area compared to non-polluted area, but this value was not significant for Pinus eldarica. According to the findings, it can be said that Pinus eldarica is relatively more tolerate in respect to Platanus orientalis, but Platanus orientalis is more stronger in accumulating pollutants, which is the main reason of large variations of Platanus orientalis compared to Pinus eldarica.