نقش گونۀ بلوط ايراني (Quercus persica) در مسلح‌‌‌‌‌سازي خاك (مطالعۀ موردي: منطقۀ تبرك، حوضۀ بازفت)

The effect of Persian oak species (Quercus persica) in soil reinforcement (Case Study: Tabarok, Bazaft basin)

پوشش‌ ‌‌گياهي با افزايش چسبندگي خاك، سبب افزايش مقاومت خاك در برابر حركات توده‌‌اي و فرسايش مي‌‌شود. مهم‌‌ترين تأثير پوشش گياهي در پايداري، سازوكار مسلح‌‌سازي توسط ريشه‌‌هاست. ميزان مسلح‌‌‌‌‌‌سازي به تراكم و مقاومت كششي سيستم ريشۀ گياهان بستگي دارد. هدف اين پژوهش، بررسي دو پارامتر مقاومت كششي و تراكم ريشۀ گونۀ بلوط ايراني و مقايسۀ مقاومت كششي و ميزان مسلح‌سازي اين گونه در دو فصل زمستان و تابستان است. براي برآورد نسبت سطح ريشه به خاك و پراكنش ريشه‌‌ها در افق‌‌‌هاي مختلف از روش سيستم بيرون‌زدۀ ريشه‌ها در اثر فرسايش استفاده و قطر كليۀ ريشه‌هاي ديواره اندازه‌‌‌گيري شد. همچنين نمونه‌‌هاي ريشه به‌‌‌طور تصادفي از پنج پايه بلوط جمع‌‌آوري و مقاومت كششي آنها با دستگاه اينسترون استاندارد اندازه‌‌‌گيري شد. مقدار كمينه و بيشينۀ نسبت سطح ريشه به خاك به‌ترتيب 0002/0 درصد و 93/27 درصد مشاهده شد. دامنۀ قطري ريشه‌هاي آزمايش‌شده براي آزمايش مقاومت ريشه، 5/5- 1/0 ميلي‌متر، دامنۀ نيروي كشش 3/411- 3/1 نيوتن و دامنۀ مقاومت كششي 85/3503 – 93/0 مگاپاسكال بود. بيشترين نسبت سطح ريشه به خاك در عمق 10-0 سانتي‌‌‌متر و كمترينِ آن در عمق 50 سانتي‌‌‌متري ديده شد. با استفاده از اين نتايج، ميزان مسلح‌سازي در دو فصل محاسبه و مشاهده شد كه بيشترين ميزان مسلح‌‌سازي مربوط به فصل خزان و در افق 10 سانتي‌‌‌متر است. كمترين و بيشترين ميزان مسلح‌‌سازي در فصل رويش به‌ترتيب 0001/0 و 87/2 كيلوپاسكال و در فصل خزان به‌ترتيب 0004/0 و 37/3 كيلوپاسكال به‌دست آمد.

Vegetation enhances the soil resistance against instability and erosion through increasing the soil cohesion. The main effect of vegetation in stability improvement is soil reinforcement by roots. The amount of reinforcement depends on distribution and strength of roots. The aim of this study was to assess the quantity of these two parameters of Persian oak roots and also comparing the tensile strength and reinforcement effect of roots in winter and summer seasons. Damage survey method was used to assess the distribution of roots. The diameters of all roots in trenches were measured by a digital caliper. Some root specimens were randomly selected from five tree samples and their tensile strengths were measured using a standard Instron. The range of root diameter and corresponding force and tensile strength were 0.1-5.5 mm, 1.3-411.3 N and 0.93-1217.39 MPa, respectively. Maximum and minimum root densities were in 0-10 and 50 cm soil horizons. The maximum reinforcement effect was belong to winter and 0-10 cm horizon. Minimum and maximum reinforcement effects for winter season were 0.0001 and 3.37 and 0.0004 and 2.87 MPa for summer.