روند تغييرات پارامترهاي اقليمي و تبخيرتعرق مرجع در ناحيۀ رويشي زاگرس شمالي

Trends of meteorological parameters and reference evapotranspiration in the northern Zagros region

هدف تحقيق حاضر، امتحان درستي فرضيۀ ارتباط بين تغيير پارامترهاي اقليمي و خشكيدگي جنگل در ناحيۀ رويشي زاگرس بود. بدين منظور، تغييرات درازمدت پارامترهاي هواشناسي و تبخير­تعرق مرجع (ET0) ايستگاه‌هاي همديدي پيرانشهر، سقز و خرم­آباد در ناحيۀ رويشي زاگرس شمالي در دو مقياس زماني سالانه و فصلي در معرض آزمون آماري قرار گرفت. به‌كمك رابطۀ تركيبي فائو-پنمن-­مانتيث، ET0 محاسبه و از آزمون­هاي غيرپارامتري من­كندال و اسپيرمن براي بررسي معني‌دار بودن روند بلند­مدت ET0 و پارامترهاي مؤثر بر آن، و نيز از روش تخمين‌گر sen، براي بررسي معني‌دار بودن شيب خط روند استفاده شد. نتايج نشان داد روند دماي هوا در ايستگاه پيرانشهر طي دورۀ 24 ساله، صعودي و معني‌دار است (01/0>P). آزمون اسپيرمن، روند سرعت باد را در ايستگاه‌هاي سقز (دورۀ 40 ساله) و خرم­آباد (دورۀ 41 ساله) معني‌دار و صعودي نشان داد. در مقياس زماني فصلي، روند پارامترهاي اقليمي و ET0 با استفاده از دو آزمون من­كندال و اسپيرمن در بيشتر موارد مشابه يكديگر بوده و روند ET0 در بيشتر ايستگاه‌ها مثبت بوده­ است. نتايج اين تحقيق مقدماتي نشان مي­دهد كه تغييرات روند برخي پارامترهاي اقليمي و ET0 در ناحيۀ رويشي زاگرس شمالي معني‌دار است و بنابراين فرضيۀ ارتباط بين تغيير پارامترهاي اقليمي و ET0 با زوال اكوسيستم­هاي جنگل در ناحيۀ زاگرس شمالي تا حدودي تأييد مي‌شود، ولي بايد اين ارتباط با داده­هاي هواشناسي ايستگاه­هاي بيشتري در كل ناحيۀ رويشي زاگرس لحاظ شود.

In order to test the hypothesis of connection between the changes in climatic parameters and declining northern Zagros forests in the west of Iran, long-trends of meteorological parameters and reference evapotranspiration (ET0) on seasonal and annual time scales using three synoptic meteorological stations of Piranshahr, Saghez, and Khoram-Abad were examined. The Penman-Monteith combination equation was applied to calculate the ET0. To examine the long-term trends of meteorological parameters and ET0, the non-parametric tests of Mann-Kendal and Spearman were used and the significance of the slope of trends lines was tested using the Sen-slope estimator. Results showed that the increasing trends of air temperature in Piranshahr (1986-2009) were statistically significant (P < 0.01). Wind speed exhibited a significant positive trend in Saghez (1970-2009) and Khoram-Abad (1970-2010) by Spearman test (Saghez at 0.05% level, Khoram-Abad at 0.01% level). On seasonal time scale, the trends of climatic parameters and ET0were similar by Mann-Kendal and spearman tests and ET0trends were positive in most stations. This preliminary research indicated that long-term trends of some climatic parameters and ET0 in the northern Zagros region were statistically significant so that the hypothesis of the connection between decline of northern Zagros forests and changes in meteorological parameters was confirmed. Greater number of meteorological stations throughout the Zagros region, however, should be included in future research.