بررسي و تحليل علل ابهام و ديريابي مفهوم در اشعار صائب

Study and Analysis of the Reasons for Concept Ambiguity and Nebulosity in Sāeb Tabrizi’s Poetry

صائب تبريزي به عنوان نماينده­ ي سبكي كه به تازه­ گويي و طرز نو و ابتكار شهرت دارد، يكي از برجسته ­ترين شاعران غزل­گوي ايران است كه در ميانه ­ي دو جريان اصليِ سبك هندي قرار دارد: شاعران عامي و كم سواد و سبكِ ساده و روان و شاعران هندي و زبان دشوار ... از اواخر قرنِ دهم، شعر فارسي به سوي يك دشواريِ معما گونه پيش مي رود كه غالب ابهامات شعري، حاصل دستكاري­ هاي زباني و هنجارگريزي­ هاي معنايي است كه از رهگذرِ تلاش در كشفِ روابط تازه و ايجادِ تصاويرِ پارادوكسي حاصل مي شود. ابهام در شعرِ صائب تبريزي از نوعِ ابهاماتِ شعريِ شاعراني مانند حافظ و مولانا نيست، زيرا ابهام در شعر اين شاعران بيشتر به دليل وسعت معناست، همچنين با ابهاماتِ شعريِ شاعراني چون انوري و خاقاني متفاوت است، چرا كه دشواريِ شعر آنان بر اثر ورود اطلاعات علمي، فلسفي، تاريخي، ديني و غيره مي باشد و فهمِ آن مستلزمِ دانستن مقدمات است. مقاله ­ي حاضر به بررسي عوامل ابهام آفرينِ شعر صائب با تأكيد بر عوامل هنري مي­ پردازد. تعمّدِ صائب در ايجاد بعضي از ابهامات و در عين حال زيبايي­ هاي شعري به همراه تحليلِ علت­ هاي ابهامِ شعر صائب، از يافته­ هاي اين مقاله است .

Sāeb Tabrizi, as a representative of a poetic style known as innovative, fresh and contriving, is one of the most prominent gazal composers in Iran, and his poetry is believed to fall in the midst of the two main streams of Indian style: the plainly unadorned style (employed by the relatively analphabetic and common poets of the genre) and the quaintly sophisticated one. Late in sixteenth century the Persian versification took a route to an enigmatic intricacy which resulted in ambiguities brought about by language manipulation and semantic deviation. It was an attempt to discover new relations and to create paradoxical images. The typical features that make together his verse ambiguous are different from those belonging to Hafez and Rumi’s versification. Ambiguity in the poems of these two is because of the span of meaning. Moreover, ambiguity in Sāeb’s verse is different from the ambiguity existing in the poems of Anwari and Ḵhāqāni who let in their verses scientific, philosophical, historical and religious comprehension. This article studies those elements – mostly aesthetic ones – which make Sāeb’s verses ambiguous. Sāeb’s intention to invoke certain ambiguity in his poems and his mastery of aesthetic applying of it are among the findings of this article