بازتاب اسطوره اي جام در ادبيات كلاسيك

Mythical Implications of Cup in Classic Literature

جام يكي از مضامين اصلي و پركاربرد شعر فارسي به شمار مي آيد. استقبال زياد از اين مضمون باعث ايجاد جريان جديدي در حوزه ي ادبيات شد جرياني تحت عنوان خمريه سرايي كه شاعران بس بنامي در شكل گيري و انسجام آن دست داشتند. استفاده از جام و تركيبات آن تنها در همين حوزه باقي نماند بلكه مفهوم ديگر آن كه همان جام جم، جام جهان نما و جام جهان بين است راه را براي ورود اين مضمون در ادبيات عرفاني هموار نمود و باعث ايجاد تركيبات بديعي در شعر عرفاني شد. شايد بتوان داستان ها و روايات اسطوره اي و تاريخي كه در باب پيشينه ي جام مطرح است را عامل اصلي اقبال اين مضمون در آثار ادبي به حساب آورد. رواياتي كه گاه جام را متعلق به جمشيد و گاهي هم متعلق به كيخسرو مي داند. در تحقيق حاضر كه بر پايه ي مطالعات كتابخانه اي صورت گرفته سعي شده است با نگاهي به پيشينه ي جام دوگانگي آن را از نظر مفهوم و تعلق در ادبيات منظوم و منثور مورد بررسي قرار داده و نوع برخورد شاعران را در باب داستان ها و روايات مربوط به آن بررسي كنيم.

Jām (cup) is one of the main themes frequently used in Persian poetry. In Persian literature there emerged a new trend under the name of “Khamriye Sorayi” (poems on wine) due to the frequently used theme of cup, and a number of well-known poets were involved in its emergence. Using the word “cup” led to forming such compounds as Jām-e Jam (cup of Jamshid), Jām-e Jahān Namā (cup of orrery) and Jām-e Jahān Bin (cup to display the world) and paved the way for the further use of this word in mystical literature. The early legends, myths and historical narratives in which the word “cup” had been mentioned could be considered the origin for the realization of the theme in later literary works. Those early narratives reveal the cup as belonged to either Jamshid or Kay khosrow. The present research is an attempt to study – through a historical review – the concept of the cup and its being the focus of interest in verse and prose literature as well as the way poets have dealt and acknowledged the theme in their works