تكنولوژي پزشكي و نگراني دور شدن از اصل پزشكي

هدف اوليه و فلسفه طب خدمت رساني به بيماران بر اساس و با محوريت منافع بيماران است. بر اين اساس هر اقدام درماني يا تشخيص بايد بر اساس بالاترين استانداردهاي رايج يا ممكن طراحي و اجرا گردد. طبابت صدها سال قبل با دامنه محدودي كه علم پزشكي داشت در ضمن ناقص بودن و ناكارآمدي در بسياري از موارد، اين حسن را داشت كه پيچيدگي كمتري داشت و تنها مدعيان طب همان حكيمان قديم بودند و بس. نه انگ بي سوادي به اين حكيمان قابل چسباندن بود و نه مقوله پيچيده ديد محدود تخصصي(Tube Vision) و صد البته اهالي حرف پزشكي يا خود، خود را حكيم مي دانستند و يا توسط مردم به عنوان افراد سرآمد و نابغه مقبوليت داشتند. هرچه صفحات تاريخ به جلو ورق مي خورد بروز پزشكاني ك قابليت هاي ويژه در قسمت هاي خاصي از طبابت داشتند، بيشتر به چشم مي خورد تا اينكه مكاتب آكادميك تربيت پزشكان، رسماً عزم را جزم نمودند تا تنوع غير قابل تجميع بيماري ها را در قالب تخصص هاي مختلف به جامعه عرضه نمايد. قطعاً رسالت اين مكاتب خرد كردن طب به اجزاء كم ارزش تر و آسان تر كردن كار طبابت نبود بلكه ايجاد اشرافيت و تسلط بيشتر پزشكان متخصص در قبال علمي بود كه سرعت توليد آن بسيار بيشتر از سرعت تربيت پزشكان گرديده بود. متاسفانه اين تشعب(شاخه شاخه شدن) توسط برخي در جهت كسب پرستيژ بيشتر، راحتي كار و منافع بيشتر به حركت گرفته شد و از رسالت اصلي خود دور شد و آنگاه شد كه برخي پزشكان متخصص و فوق تخصص نه تنها مهارت هاي حداكثري رسيدگي به بيماران(Patient Care) را از دست دادند بلكه قابليت درك جامع نگر(Holistic) در بسياري موارد پزشكي كمرنگ شد و خدمات پزشكي چونان لحاف صد پارچه در عرصه جامعه نمودار گرديد كه الزاماً در بسياري موارد همخواني(harmony) و پيوستگي لازم را با يكديگر نداشت تا بتواند رسالت اصلي پزشكي را كه بر اساس حداكثر منافع همه جانبه بيمار با حداقل هزينه بيمار بود به منصه ظهور برساند. پزشكي اصيل مبتني بر شرح حال جامع و معاينه باليني(با همه كاستي هايش) جاي خود را به پزشكي ابزار محور(Instrument Oriented) (با بعضاً جفا و تحميل هزينه اش) داد و همان بود كه شروع جريان خدمت مبتني بر منافعي غير از منافع بيمار رقم خورد. كار به جايي رسيد كه رشد شگرف تكنولوژي در حوزه خدمات پزشكي بسياري را جوگير نمود و مسابقه در رسيدن به رشته هاي تخصصي ابزار محور با شعار خدمت بيشتر ولي واقعيتي متفاوت از درون، شركت كنندگان بيشتري را وارد صفحه رقابت نمود. شركت هاي توليد كننده لوازم پزشكي كه به لحاظ ماهوي سنخيتي با رسالت اصلي پزشكي نداشتند، تحميل اين ابزارها را به جامعه پزشكي و آكادميك با رنگ و لعاب تكنولوژي برتر آغاز نمودند و همين جا بود كه زمينه هاي خدمت صادقانه جاي خود را به «پزشكي ماشيني» داد و مردم را چنان تربيت كرد كه هر كس هر مشكلي پيدا مي كرد مدينه فاصله اش انجام آزمايش هاي بي حساب و كتاب، چكاپ، تصويربرداري هاي غيراصولي از راديوگرافي، چنان به مردم اين سوغات شوم را تحميل كرديم كه كار به جايي رسيد كه يك پزشك اگر هيچ شرح حالي(كه ركن تشخيص است) را از بيمار اخذ ننمايد، هيچ معاينه اي(كه باز از اركان تشخيص اصولي است) انجام ندهد و هيچ اطلاعات كسب شده را ثبت ننمايد(ركن طبابت) و فقط كاتب سفارش هاي بيمار براي آزمايش و عكس و سونوگرافي و… باشد، پزشك مقبول و مردمي جلوه گر مي شود. در اين ميان هزينه هاي درمان نسبت به منافع درمان چربيد و اين در حالي بود كه كشورهاي صاحب اين تكنولوژي ، خود سخت گيرانه مقيد به رعايت استانداردهاي لازم در استفاده از اين ابزارها بودند و البته منافع شركت هاي توليد كننده اين تكنولوژي ها در فروش محصولات خود به ده ها و صدها برابر قيمت تمام شده به كشورهاي در حال توسعه و عقب مانده بود. افراد آگاه به خوبي از سخت گيري پزشكان كشورهاي پيشرفته در درخواست MRI و ساير اقدامات تشخيص پزشكي و رعايت سطح بندي در ارائه خدمات اطلاع دارند و از بي حساب و كتاب بودن درخواست خدمات پزشكي پرهزينه در كشور ما نيز مطلع هستند. خيلي ها از اين وضع ناراضي نيستند و هزينه شدن از بيمه ها را يك فرصت مي دانند انگار بيمه ها خود ماشين هاي توليد پول هستند! بيمه هاي خوش خدمت مانند بانك ها، نيروهاي مسلح، معادن و … در درخواست خدمت از پزشكان براي اقدامات تشخيصي پزشكي پرهزينه و داروهاي گران قيمت بسيار سخاوتمندانه برخورد نمودند. پژوهش هاي ما از پژوهش هاي Basic و كم هزينه مبتني بر مشكلات(problem oriented) به سمت پژوهش هاي شيك و پرهزينه و مشتري پسند شيفت نمود و البته اگر اين تناسب براي همه تخصص ها حفظ شده بود نه كه بد نبود بلكه جاي افتخار هم داشت. داروهايي كه ساليان سال كار خود را به خوبي انجام مي دادند بدون اينكه عوارض مهمي از آن ها ديده شود با تلقين شركت هاي سازنده دارو به كلي جاي خود را به داورهاي مدرن با عناوين كم عارضه تر و موثرتر دادند. در صورتي كه برداشت واقعي پزشكان در اين انتخاب، كمترين جايگاه را داشت. ارزشمندترين و ارزان ترين ابزارهاي تشخيص پزشكي مانند گوشي استتوسكوپ و چكش رفلكس جاي خود را به گران ترين ابزارها مانند انواع ماشين هاي سنجش پوكي استخوان، اكوكارديوگرافي، نوار عصب و MRI دادند و تست هاي تشخيصي منفي با نتايج نرمال(يا بي ربط) بيش از 90 درصد بررسي ها را شامل شد. هدف از اين مقاله جسارت به جامعه پزشكي نيست بلكه هشداري حياتي براي اكثر خدمات براي بازگشت به اصل خويش است.