تحليل و تفسير واژه‌ هاي پارسي‌ نژاد در تاريخ بيهقي

An Analytical Interpretation of Originally Persian Words in Tārīkh-e Bayhaqī

تاريخ بيهقي يكي از شاهكارهاي گران‌ قدر نثر فارسي است كه به دليل دارا بودن ارزش‌ هاي ادبي و تاريخي، آشنايي با آن براي هر پارسي زبان تحصيل كرده لازم و ضروري است. نثر تاريخ بيهقي از غني‌ ترين و جذّاب‌ ترين نثرهاي موجود در تاريخ ادبيّات ايران است. بيهقي از جمله نويسندگاني است كه در كاربرد واژگان پارسي، هنر خود را به‌خوبي نشان داده است. مسأله اصلي اين جستار، بررسي لغات واصطلاحات پارسي نژاد در تاريخ بيهقي است. از اين رو، به شيوه توصيفي، تحليلي، تعليلي و استشهادي به تجزيه، تحليل و بررسي عناصر زباني اصيل پارسي در تاريخ بيهقي پرداخته شده است. ابتدا به وي‍ژگي‌ هاي اشتقاق كلمات در تاريخ بيهقي توجه شده، سپس ريشه‌ شناسي و مفاهيم اسامي، افعال، صفات و قيود در تاريخ بيهقي، تحليل و بررسي و بسامد آن‌ ها به صورت كمي ارائه شده است. بيهقي در تاريخ خود علاوه بركاربرد واژگان عربي، تركي، مغولي و... واژه‌ هاي پهلوي و اوستايي و ايراني نژاد زيادي نيز به كار برده است. بيش‌ترين واژه‌ هاي ايراني نژاد به كار رفته در تاريخ بيهقي اسم و فعل و بعد صفت و قيد است. واژه هاي ايراني نژاد بيهقي، از نظر ساختمان، ساده، مشتق و مركب هستند. نتيجه اين كه در تاريخ بيهقي كاربرد واژه‌ هاي مشتق و مركب، بيش‌تر از واژه‌ هاي ساده است.

Tārīkh-e Bayhaqī is among the masterpieces of Persian prose, and every Persian-speaking scholar knows about it since it carries both literary and historical merits. The prose language of Tārīkh-e Bayhaqī is so rich and arresting that makes it unique in the literary history of Iran. texts ever existed in Iran’s literature history. Bayhaqī is among those writers who have shown their artistry in using Persian words. Since the main focus of this article has been investigating the originally Persian words and terms in Tārīkh-e Bayhaqī, the linguistic features of pure Persian language in his prose have been analyzed and studied via a descriptive-analytical approach. To do so, the derivation and word formation of the prose has been explored first, and then the etymology and history of different parts of speech have been traced back, and as the last step, the frequency of the words in the book has been presented quantitatively. In addition to Arabic, Turkish and Mongolic words,Bayhaqī has used Pahlavi, Avestan and Persian words abundantly in his work. The most frequently-used Persian words in the book are nouns, verbs, adjectives and adverbs respectively, and they are either simple words, derived nominal or compounds structurally; though derived nominal and compound words are more frequented than simple words.