اثر چينه سرمايي بر صفات جوانه زني بذر سه اكوتيپ فندق جنگلي (Corylus avellana L.)

Effect of cold stratification on seed germination traits in three ecotypes of hazelnut (Corylus avellana L.)

جوانه ­زني بذر فندق به­ دليل پوستۀ سخت و دورۀ خواب با مشكلاتي روبه ­روست. تحقيق حاضر با هدف فائق آمدن بر اين مشكلات براي بهبود صفات جوانه ­زني انجام گرفت. به اين منظور، بذرهاي رسيدۀ سه اكوتيپ فندق شامل مناطق مَكِش (جنگل آق­اِولَر در تالش)، فندقلو (جنگل فندقلوي اردبيل) و مكيدي (جنگل ارسباران) در اوايل پاييز جمع‌آوري شد. سپس بذورِ با پوسته و بدون­ پوسته پس از لايه­ گذاري در ماسۀ­ مرطوب در يخچال (دماي 1 ± 5 درجۀ سانتي­گراد) به مدت 90 و120 روز ­نگهداري شد. نمونه­هايي نيز بدون لايه­گذاري (شاهد، يا بدون تيمار) منظور شد. سپس بذرها به اتاق (22-­20 درجۀ سانتي­ گراد) منتقل شدند و جوانه­ زني­شان روزانه يادداشت شد. آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام گرفت. بيشترين ميزان جوانه ­زني (51/66 درصد)، سرعت جوانه­زني (2/86 عدد در روز)، يكنواختي جوانه ­زني (4/28 عدد در روز) و قدرت جوانه ­زني بذر (45/33 درصد)، طول ريشه ­چه (11/55 سانتي­ متر)، طول ساقه­ چه (10/35 سانتي­ متر) و شاخص ­بنيه (112/84) به بذرهاي بدون‌پوستۀ اكوتيپ مكش با چهار ماه چينه­ سرمايي تعلق داشت. بذرهاي با پوستۀ هر سه اكوتيپ با دورۀ چينه ­سرمايي به ­ويژه 120 روز، از درصد جوانه­ زني (حدود 40 درصد) و شاخص ­بنيۀ بذر (حدود 70) قابل قبولي برخوردار بودند. به ­طور كلي، در هر سه اكوتيپ فندق، بذرهاي بدون‌پوسته نسبت به بذرهاي باپوسته قابليت بهتري براي جوانه ­زني دارند. با وجود اين، در­ صورت استفاده از بذرهاي باپوسته براي تكثير در نهالستان­ يا كاشت مستقيم بذر در عرصه ­هاي مخروبۀ جنگلي، بهتر است بذرها دورۀ سرمادهي (تا حد امكان 120 روز) را طي كنند.

Germination of hazelnut seed faces with problems due to hard pericarp and dormancy period. The present study aimed to overcome these problems and improve the germination traits. For this purpose, hazelnut riped seeds were collected from three areas in Makesh in Aqh-Evlar, Fandoglou, and Makidi in Arasbaran, northwestern Iran. The seeds with pericarp and without pericarp were cold stratified in moist sand and kept in the refrigerator (5 ±1 °C) for 3 and 4 months and then grown in room conditions (20-22 °C) in order to record the seed germination daily. The experiment was done based on factorial in a completely randomized design with three replicates of 20 seeds. The highest germination (51.66 %), germination speed (2.86 per day), germination evenness (4.28 per day), germination energy (45.33%), root length (11.55 cm), shoot length (10.35 cm) and seed vigor index (112.84) belonged to without pericarp seeds of Makesh exposed to four months cold stratification. The seeds with pericarp of the three ecotypes, stratified particularly at four months, indicated the satisfactory germination percentage (≈ 40%) and seed vigor index (≈ 70). Although, germination of seeds without pericarp had better ability, however, in case of using the seeds with pericarp for the propagation of hazelnut in the nursery or for seed direct sowing in the deforested areas, the seeds of cold stratified (if possible four months) are recommended.