هم نشيني حق و حكم در فقه سياسي معاصر

تحولات روشي در حوزه­ ي فقه معاصر، تحولي شگرف در فقه سياسي ايجاد كرد و موجب دگرديسي در ماهيت امر سياسي در انديشه­ ي برخي فقيهان شد. مفهوم امر سياسي در نظريه­ هاي كلاسيك مسلمانان، بر مدار مفهوم حكم و ولايات شرعي حاكمان استوار است، اما با ظهور دوگانه­ ي حق ­و­ حكم، ماهيت امر سياسي نيز دچار دگرگوني شد و نظم ­هاي سياسي جديدي شكل گرفت. پرسش اساسي اين است كه ماهيت حق و حكم در فقه سياسي معاصر چيست و چه پيامدهايي در عرصه­ ي سياست به دنبال داشته است؟ بدين ­ترتيب، نخست ادبيات حق و حكم و سير تحول و تطور آن بررسي وسپس ماهيت حق و حكم در فقه سياسي معاصر (مشروطه) مورد كنكاش قرار مي ­گيرد، و در ادامه پيامدهاي آن در عرصه ­ي سياست تحليل مي­ گردد. نگارنده تلاش مي­ كند تا نشان دهد هم ­نشيني حق و حكم در فقه سياسي معاصر، حاكي از اين است كه سياست در جغرافياي انديشه­ ي سياسي شيعه، در ميانه­ ي احكام شرعي و حقوق شهروندي قرار داشته و اين مهم، موجب دگرديسي در ماهيت امر سياسي و در نتيجه، توليد نظم­ هاي سياسي جديدي در عرصه­ ي فكر و عمل سياسي شيعه در دوره­ ي معاصر شده است.