ديرينه شناسي و تجربه «تجدد ايراني» : كنكاشي در وضعيت ميان اپيستمه اي

ديرينه‌شناسي به عنوان توصيف شرايط امكانِ نظام‌هاي فكري اين امكان را فراهم مي‌كند كه از يك سو با ترجيحِ بحث در باب «تاريخ فكري» به جاي «تاريخ انديشه»، تاريخي غير از «تاريخِ عدمي» بنويسيم و از سوي ديگر با تحليلِ اپيستم ه­اي نظام‌هاي فكري معاصر به بررسي شرايط امكان آن بپردازيم؛ شرايطي كه در طي تجربه­ ي «تجددِ ايراني» مستقر شده و به صورت­ بندي خاصي از نظام دانايي امكان ظهور داده است. مقاله پيشِ ­رو پس از تشريح نگاه ديرينه‌شناسانه، اين مسئله را برجسته مي­ كند كه رويارويي با تجدد غربي منجر به از دست رفتن يكپارچگي و وحدتِ ساختاريِ شالوده معرفتي در ايران شد. در اين دوران، ورود عناصري از تجدد غربي به نظام داناييِ ايراني همراه با پايداري نظام دانايي سنت، در جهتي خلاف آن، به شكل­ گيري صورت­ بندي ويژه‌اي از نظام دانايي انجاميده است كه خصيصه­ ي چشم گير آن «درهم تنيدگي امور ذاتاً ناهمگون» است. اين وضعيت، بستر امكان نظام ­ها­ي فكري دوران معاصر است؛ وضعيتي ميان‌ اپيستمه‌اي كه ناهمخوان با اپيستمه‌هاي يكپارچه معرفي شده از جانب فوكوست؛ چرا كه بر مبناي شالوده­ ي معرفتيِ دو بُني، بنا شده و همين امر منجر به زايش «آگاهي دوپاره» و همينطور اغتشاش­ ها و كژتابي‌هاي معرفتي بسياري در «تجدد ايراني» شده است.