انقلابي براي برابري ؛ تحليل انقلاب ايران بر مبناي آراي توكويل

تأملات توكويل در باب انقلاب ­هاي فرانسه و آمريكا، رويكرد بديعي در ‌تحليل انقلاب‌ها را شكل داده است كه بر مبناي آن مي‌توان به فهم جنبه‌هاي مهمي از انقلاب ايران (1979) رسيد. توكويل با كشف مفهوم «برابري شرايط»، علاوه بر تشريح علت تحولات عصر جديد، افق تازه‌اي را براي تحليل انقلاب‌هاي مدرن گشوده است. وي در طي بحثي در باب رابطة آزادي و برابري، انقلاب آمريكا را‌ نمونة «انقلابي براي آزادي» و‌ انقلاب فرانسه را نمونة «انقلابي براي برابري» معرفي مي‌كند. بر اين اساس، مي‌توان انقلاب‌ها را بر مبناي اولويتي كه در‌آن غالب مي‌شود، به دو‌ دستة «انقلاب‌ براي آزادي» و «انقلاب‌ براي برابري» تقسيم كرد. پژوهش حاضر برآن است كه ابتدا با كنكاش در انديشة توكويل، علل رخداد انقلاب از نگاه وي را در يك الگوي سه فاكتوريِ «برابري شرايط»، تمركز ‌اداري و رؤياپردازي اديبان، نظم‌دهي كرده و سپس با بررسي رخداد انقلاب ايران بر مبناي اين دستگاه مفهوميِ سه‌ بُعدي، اين نظريه را به محك تاريخ بسپارد. بر اين مبنا، در عصر جديد، تمايل به تحقق برابريِ شرايط در جامعة ايراني گسترش قابل توجهي يافت. در كنار آن، اداره امور به شكل متمركز توسط دولت پهلوي، تأثيرات مخربي بر جامعه داشت و شرايطي را مهيا كرد كه در آن «روشنفكران شاعرپيشه» دست به بسيج انقلابي زدند. علاوه بر تبيين انقلاب در بحث نتايج آن، مقالة حاضر در پايان، به طرح اين نظر مي‌پردازد كه انقلاب ايران بر مبناي سرنوشتي كه پس از پيروزي يافت، تحولي از جنس «انقلاب براي برابري» بود.