راهبردهاي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در برقراري همگرايي در خاورميانه و موانع آن

هر واحد سياسي، براي حفظ حيات خود نيازمند وجود همگرايي منطقي بين مولفه­ هاي تشكيل­ دهنده­­ اش است. منطقه راهبردي خاورميانه نيز از اين قاعده مستثني نيست. جمهوري اسلامي ايران، باتوجه به موقعيت خاص و اهميت ژئوپليتيكي و ژئواستراتژيكي­ اش در جهان و منطقه و جايگاه برجسته جغرافيايي و فرهنگي ­اش در خاورميانه، يكي از هدف­ هاي مهم سياست خارجي خود را بسترسازي براي همگرايي كشورهاي منطقه دانسته و براي دست­يابي به اين هدف، راهبردهايي به­ كار گرفته است. اما روند رويدادها به­ گونه­ اي پيش رفته كه منجر به چالش­ هاي متعددي شده است و در نتيجه، اين راهبردها امكان همگرايي چنداني فراهم نكرده است. هدف اصلي اين پژوهش آن است كه با جمع­ آوري داده­ هاي مناسب، به روش كتابخانه ­اي و توصيف و تحليل آن­ها و نيز بهره­ گيري از نظريه­ هاي كاركردگرايي و نوكاركردگرايي، راهبردهاي جمهوري اسلامي ايران براي شكل­ گيري همگرايي در منطقه­ خاورميانه و چالش ­ها و موانعي كه در راه رسيدن به اين هدف وجود دارد را مشخص و ارزيابي كند. با توجه به هدف مذكور، سؤال اين پژوهش عبارت است از اينكه «راهبردهاي جمهوري اسلامي ايران براي شكل­ گيري همگرايي در منطقه­ خاورميانه چيست و چه چالش ­ها و موانعي در راه رسيدن به اين هدف وجود دارد؟" فرضيه تحقيق نيز اين­گونه تدوين شده است: «جمهوري اسلامي ايران، با الهام از قانون اساسي و رسالت انقلاب اسلامي، براي شكل­ گيري همگرايي در خاورميانه، در سياست خارجي خود به راهبردهايي متوسل شده كه به دليل اختلاف مواضع خود با اكثر كشورهاي منطقه، به ­ويژه دولت ­هاي عرب حاشيه خليج فارس در حوزهاي مختلف اقتصادي، سياسي، ايدئولوژيكي و امنيتي، اين تلاش با چالش­ ها و موانعي روبه ­رو بوده است». يافته ­هاي اين پژوهش نشان مي ­دهند كه تلاش ايران براي همسويي و همگرايي كشورهاي خاورميانه تنها مورد قبول و توجه بعضي از بازيگران منطقه كه به «محور مقاومت اسلامي» مشهورند، واقع شده است؛ ولي اكثر دول منطقه كه در قطب مخالف قرار دارند و «محور محافظه ­كار» محسوب مي ­شوند، اين تلاش را برنتافته ­اند.