تحليل شناختي مشاغل با استفاده از CTA و كمي سازي آن به كمك روش FJAS در اتاق هاي كنترل يك صنعت پتروشيمي

Cognitive work analysis via CTA and quantifying with FJAS in control rooms of a petrochemical industry

ماهيت كار در اتاق‌هاي كنترل به گونه اي است كه جزء كارهاي پيچيده و با بار شناختي بالا تلقي شده و پيشگيري از وقوع خطاهاي انساني در اين مشاغل ضروري به نظر مي رسد. تحليل شناختي وظايف اولين و مهمترين اقدام در جهت طراحي برنامه هاي پيشگرانه بوده و اين مطالعه با هدف تعيين نيازهاي شناختي وظايف، كمي سازي آنها و مقايسه سطوح نيازمندي هاي شناختي در گروه هاي شغلي در اتاق هاي كنترل يك صنعت پتروشيمي انجام گرديد. روش بررسي: در اين مطالعه توصيفي- تحليلي از دو روش آناليز شناختي CTA و FJAS استفاده شد. جامعه مورد مطالعه تمامي اتاق هاي كنترل مجتمع پتروشيمي تبريز و جمعيت هدف اپراتورهاي اتاق هاي كنترل مذكور بودند. براي پياده سازي روش CTA، از اطلاعات گروهي از اپراتورهاي مجرب اتاق كنترل – در تمامي اتاق هاي كنترل- كه تمايل به مصاحبه داشتند، استفاده گرديد. در روش FJAS، 20 نفر از افراد متخصص و باتجربه (SMEs) از سه گروه شغلي سرپرست، اپراتور سايت و اپراتور اتاق كنترل به صورت داوطلبانه انتخاب شدند. تجزيه و تحليل داده ها به وسيله نرم‌افزارSPSS نسخه 11/5 و با استفاده از آزمون آماري تحليل واريانس يك طرفه و آزمون تعقيبي توكي انجام گرفت. يافته ها: بر اساس نتايج مرحله HTA از روش CTA، مجموعا 9 زيروظيفه براي وظيفه سرپرستي، 8 زيروظيفه براي وظيفه اپراتوري ارشد بورد و 10 زيروظيفه براي وظيفه اپراتوري ارشد سايت حاصل شد. بر اساس نتايج CTA، 12 نيازمندي شناختي در وظائف تحت مطالعه مشخص گرديد. نتايج امتيازات حاصل از روش FJAS نشان داد كه در كل، 70% نيازمندي هاي شناختي تعيين شده در روش CTA در وظايف مختلف، داراي درجه اهميت بالايي بوده ( امتياز بالاي 4) و سطح توانايي شناختي نسبتا بالايي را لازم دارند. آزمون تعقيبي توكي تفاوت معني داري بين سطح نياز شناختي سرپرست ها و اپراتورهاي سايت نشان داد (0/05 >P ). نتيجه گيري: نتايج اين مطالعه نشان داد كه وظايف اپراتورهاي اتاق كنترل به ويژه اپراتوري بورد داراي نيازمنديهاي شناختي متعددي بوده و سطح بالايي از توانايي شناختي را مي طلبند. همچنين روش FJAS به دليل دارا بودن قابليت وزن دهي به نيازمندي هاي شناختي و نيز گستره وسيع عوامل مورد بررسي، مي تواند به عنوان جايگزين روش CTA مورد استفاده قرار گيرد.

Background and aims: Nature of the work in control rooms is such that it can be classified as sophisticated with high-cognitive load jobs and, therefore, the prevention of human error seems to be necessary. Analysis of cognitive tasks is the first and important step for designing preventive programs. This study was conducted to identify, quantify and compare the cognitive requirements of different occupations in the control rooms of a petrochemical industry. Methods: In this cross-sectional and descriptive-analytical study, Cognitive Task Analysis (CTA) and Fleishman Job Analysis Survey (FJAS) methods were used. The samples were 20 expert control room operators from leaders, board operators and site operators with 40.9±6.98 years of old and 17.05±6.25 years of work experience, which voluntary participated in this study. The One-Way ANOVA and Tukey HSD tests were used for Statistical data analysis via SPSS version 17. Results: Based on the results of HTA –as the first CTA phase- 8 subtasks in leadership, board operator and site operator tasks were recognized. In addition, 12 cognitive requirements were defined for studied tasks via CTA. The FJAS scores indicated that 70% of recognized requirements in CTA are in moderate to high levels (the FJAS mean score higher than 4) which obligates a relatively high cognitive ability to operators. The Tukey HSD test results revealed no significant difference in cognitive requirements level of leadership and board operator tasks, as well as board operators and site operators. However, it was significantly different between leadership and site operator tasks (p <0.05). Conclusion: This study indicated numerous and relatively, high level cognitive requirements of tasks in petrochemical control rooms, especially, among board operators. Moreover, due to the ability of scaling and analyzing various parameters, FJAS can be considered not only as a complementary but also as an alternative for CTA.